Cửa chính…
không vào
Đọc câu này trên tờ The
Atlantic nói về tờ New York Times
có lẽ nhiều người thấy khó hiểu: “Trong
vòng hai năm, tờ New York Times mất 80 triệu người vào thăm trang chủ - chiếm đến
một nửa lượng người vào đọc trang nytimes.com”.
Ở đây có lẽ phải giải thích một chút. Cách đây chừng dăm năm,
với nhiều người, đọc báo trực tuyến có nghĩa là vào trang chủ (homepage) của những
tờ báo mình yêu thích hay tin cậy, xem có tin gì mới, bài gì hay để bấm vào từng
bài, từng tin để đọc.
Trang chủ của mọi tờ báo thành cái mặt tiền được chăm chút,
làm sao để thu hút khách, giữ chân khách – nhiều người có tham vọng biến trang
chủ của báo mình thành trang khởi động mỗi khi người dùng chạy chương trình duyệt
web.
Nhưng tất cả đã thay đổi.
Người ta không vào đọc tin của các báo từ cửa chính nữa. Họ không còn dạo quanh
từ tờ này đến tờ khác nữa. Họ vào đọc tin, bài từ giới thiệu (referal) của nơi
khác, đa phần là Facebook và các mạng xã hội khác, từ các “siêu thị tin tức”
như Google News hay Yahoo News, từ gợi ý của bạn bè qua email, tin nhắn và từ kết
quả tìm kiếm.
Chính vì vậy số lượng người đọc New York Times trực tiếp từ trang chủ trong hai năm qua đã giảm đến
80 triệu lượt người. Đến giờ trong 10 người vào đọc New York Times, chỉ chưa đầy 3 người vào đọc theo lối cửa chính, tức
là vào từ homepage.
Ở những tờ báo ít danh tiếng hơn, đến 80-90% lượng người vào
đọc là từ các nguồn giới thiệu đa dạng trong khi chỉ có 10% vào trực tiếp từ địa
chỉ của trang chủ.
Điều đó có ý nghĩa gì?
Trước đây tin là đích đến, người đọc phải dùng các công cụ
quen thuộc với họ để tìm kiếm; nay tin phải chạy đến với người đọc, người đọc
là đích đến chứ không phải là tin nữa.
Ở đây với người “yếu bóng vía” sẽ dễ dàng “sa ngã” trước cám
dỗ dùng tin “tươi mát” để dụ dỗ người đọc. Có thể họ thành công, có thể họ giữ
được chân người đọc một thời gian nhưng, để mà xem, rồi người đọc sẽ chán vì
không lẽ cứ đọc tin “lộ hàng”, “bí quyết trên giường” mãi. Tòa soạn sa vào con
đường “tẩu hỏa nhập ma” sẽ thưởng cho phóng viên theo số lượng người xem (pageview) và cứ thế khích thích lối viết
rẻ tiền, giật gân, câu khách. Có lẽ giai đoạn này sẽ chóng qua.
Tuy nhiên, người làm báo trực tuyến không thể ngó lơ xu hướng
này. Và hàm ý đối với họ, trước tiên là về mặt kỹ thuật. Khi trang chủ không
còn là trang chủ nữa thì mỗi tin bài là mỗi trang chủ.
Thế là thay chỗ cho những nỗ lực chăm chút làm đẹp trang chủ,
các báo phải biến đổi trang tin thành một “tiểu trang chủ”. Nếu chú ý chúng ta
sẽ thấy hiện nay bên dưới trang tin, các báo đều đã trình bày rất bắt mắt, làm
sao để người đọc từ đó phải tò mò bấm vào để đọc tiếp. Dưới tin đều có những
tin liên quan, tin nổi bật, tin hay trong ngày…
Điều thứ hai là rất có thể các tờ báo sẽ mất dần bản sắc, tờ
nào rồi cũng sẽ như nhau. Trước đây trang chủ hay trang nhất một tờ nhật báo phản
ánh những giá trị mà tờ báo ấy muốn chia sẻ với công chúng. Những tin tức mà tờ
báo đưa ra ngoài trang chủ là do người làm báo muốn nhấn mạnh chúng, muốn mọi
người chú ý. Khổ nổi các mạng xã hội dẫn dắt người đọc thì không có giá trị tự
thân như vậy, nó phản ánh mối quan tâm của từng cá nhân. Mà cá nhân ít quan tâm
đến tin tức nóng hổi bằng những vấn đề thiết thân với họ; họ không thích sự
khách quan đến độ lạnh lùng của nhà báo chuyên nghiệp, họ lại thích sự bình luận,
thích sự bày tỏ thái độ của các bài mang tính diễn đàn hơn.
Cho dù giai đoạn dùng tin giật gân để câu khách có thể chóng
qua nhưng xu hướng phục vụ độc giả, chìu theo ý họ sẽ lấn lướt – điều này đã dần
thể hiện qua cách đặt tít tin bài online, sao cho gợi tò mò, kích thích người đọc
nhấn vào để đi tiếp.
Điều thứ ba là nhà báo nói riêng và tòa soạn nói chung phải
biết cách chia sẻ tin bài của mình bằng nhiều con đường, càng nhiều càng tốt. Mỗi
người viết báo phải sử dụng thành thạo các mạng xã hội và tạo cho mình một lượng
độc giả riêng trên các mạng này để mỗi khi có tin bài mới, họ sẽ vào đọc theo
giới thiệu từ mạng xã hội. Cái ranh giới giữa mạng xã hội và báo chính thống sẽ
bị thu hẹp, ít nhất là về mặt quảng bá.
Tương tự như thế là việc các tờ báo không những chỉ cạnh
tranh với nhau mà còn phải cạnh tranh với các nguồn thông tin khác. Không có gì
ngăn cản một trang web chuyên đăng công thức dạy nấu ăn thu hút quảng cáo như một
tờ báo chuyên nghiệp – nếu trang web dạy nấu ăn mà có nhiều người chia sẻ và vì
thế có nhiều người đọc hơn, dĩ nhiên họ sẽ thu được từ quảng cáo nhiều hơn báo
chính thống. Số liệu thực tế đã chứng minh cho xu hướng này.
