Ai giám sát người giám sát
Nhờ cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào tuần trước
nhằm đánh giá, rút kinh nghiệm kỳ họp Quốc hội thứ 7 và chuẩn bị bước đầu cho
kỳ họp thứ 8, chúng ta mới biết một số hiện tượng đáng buồn của một số đại biểu
Quốc hội.
Đó là chuyện vắng họp, điểm danh hộ, phát biểu bằng bài của
người khác, thậm chí còn là chuyện bỏ phiếu hộ cho đại biểu khác. Đó là chuyện
một số đại biểu không phát biểu, không tranh luận.
Từ đó, nảy sinh câu hỏi, đại biểu Quốc hội có vai trò giám sát
đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước; thế nhưng ai sẽ là người giám sát các
đại biểu Quốc hội để bảo đảm rằng các đại biểu đang làm đúng chức trách của
mình, đúng nguyện vọng của cử tri gởi gắm?
Đọc qua tường thuật cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội
nói trên, có thể có cảm giác dường như các vị lãnh đạo Quốc hội như Chủ tịch và
các Phó Chủ tịch cho rằng mình có quyền chấn chỉnh các đại biểu Quốc hội. Vì tại
cuộc họp này, có những phê bình theo dạng “đại biểu mà làm như thế là thiếu
nghiêm túc...”.
Ở đây cần làm rõ một điểm mấu chốt: các đại biểu Quốc hội là
bình đẳng với nhau trước cử tri; Chủ tịch hay Phó Chủ tịch Quốc hội có thêm một
số nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định của Luật Tổ chức Quốc hội. Đại biểu Quốc
hội hoạt động theo quy chế đại biểu và nội quy kỳ họp. Đại biểu nào vi phạm quy
chế hay nội quy này thì Chủ tịch Quốc hội sẽ có biện pháp chính thức để chấn
chỉnh. Nhưng chắc chắn quy chế hay nội quy sẽ không thể yêu cầu các đại biểu
phải có phát biểu trước các vấn đề đang tranh luận. Nói cách khác vai trò của
lãnh đạo Quốc hội không phải là giám sát các đại biểu khác như một hệ thống thứ
bậc trong các cơ quan công quyền khác.
Giám sát hoạt động của đại biểu do đó phải là vai trò của cử
tri cả nước, là người qua lá phiếu của mình chọn lựa người đại diện cho quyền
lợi của mình. Chính cử tri là người sẽ quyết định đại biểu có còn xứng đáng với
sự tin cậy của họ hay không.
Và để cử tri cả nước làm được vai trò giám sát này, điều
quan trọng phải là công khai minh bạch toàn bộ các hoạt động của các đại biểu.
Đầu tiên là công khai, thậm chí nhấn mạnh quy chế đại biểu
Quốc hội và nội quy kỳ họp như các chuẩn mực tối thiểu mà đại biểu phải tuân
thủ.
Sau đó là công khai mọi quyết định của đại biểu, kể cả nội
dung biểu quyết của từng đại biểu để cử tri biết quan điểm của đại biểu đại
diện cho họ trước các vấn đề trọng đại của đất nước.
Hiện nay công tác thông tin của Quốc hội đã làm khá tốt việc
ghi âm và ghi thành biên bản các cuộc chất vấn và trả lời chất vấn giữa đại
biểu và đại diện Chính phủ. Cùng với việc truyền hình trực tiếp các buổi chất
vấn này, người dân phần nào hiểu được hoạt động của đại biểu Quốc hội tại các
phiên chấn vấn.
Thiết nghĩ sự công khai như thế cần được mở rộng đến tất cả
các phát biểu khác của đại biểu, kể cả tại hội trường hay tại tổ. Cũng cần công
khai mọi thư từ công dân gởi đến đại biểu của mình và cách giải quyết hay trả
lời của đại biểu.
Tất cả sẽ làm nên một hệ thống giám sát chặt chẽ giúp người
dân bảo đảm họ chọn đúng người họ tin tưởng để đại diện cho mình tại cơ quan
quyền lực nhà nước cao nhất của đất nước.
