Quyền tự do
kinh doanh
Những cấm cản trong kinh doanh vàng miếng, bắt đầu từ cuối tuần trước,
là một bước nữa nhưng là bước thụt lùi trên con đường trao quyền tự do kinh
doanh cho người dân.
Trước và ngay sau khi Việt Nam
gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) hệ thống luật lệ, cách suy nghĩ, cách
điều hành nền kinh tế được điều chỉnh theo hướng tiệm cận với thông lệ quốc tế,
tạo nên một kỳ vọng từ nay Việt Nam sẽ xây dựng một môi trường kinh doanh cạnh
tranh bình đẳng dựa trên luật lệ chứ không dựa vào các rào cản hành chính nữa.
Thế nhưng những năm gần đây tiến
trình này bị chựng lại, thậm chí đảo ngược ở nhiều lãnh vực để quay về cơ chế
điều hành dựa trên mệnh lệnh hành chính – một cơ chế tưởng đâu đã biến mất cùng
nền kinh tế tập trung bao cấp. Mới nhất trong chuỗi sự kiện như thế là lệnh cấm
kinh doanh vàng miếng ở những nơi không hội đủ điều kiện – có hàng chục ngàn
điểm như thế trước đây là tiệm vàng mua bán lẻ vàng miếng nay buộc phải đóng
cửa, ngưng giao dịch.
Nhìn lại những chủ trương thời
kinh tế bao cấp như xem mỗi huyện là một pháo đài kinh tế đủ cả công nông
nghiệp, dẫn đến chuyện ngăn sông cấm chợ, ngày nay ai cũng dễ vạch ra cái sai
lầm, ấu trĩ của thời đó. Để rồi bây giờ chúng ta lại quay về kiểu cấm đoán mà
lập luận phản bác cũng dễ nhận được sự đồng tình khi nhìn lại nhưng vào thời
điểm hiện tại thì quán tính đang buộc mọi người xem đó là chuyện bình thường.
Từ 12.000 điểm giao dịch vàng
xuống còn chưa đầy 2.500 điểm, thực chất chỉ do 22 ngân hàng và 16 doanh nghiệp
điều hành, liệu việc triệt tiêu cạnh tranh đã rõ chưa? Một khi không còn môi
trường cạnh tranh, chuyện ép giá đối với người dân là nguy cơ rất rõ ràng. Một
địa phương đi mỏi mắt mới tìm ra một điểm được phép giao dịch vàng miếng, có gì
bảo đảm nơi này không ra giá mua thấp và bán giá cao bởi người dân quanh đó
không còn chọn lựa nào khác. Hàng loạt địa phương bị bỏ trống như thế cho giới
mua bán thao túng, bắt chẹt dân quê; quyền lợi người sở hữu vàng không ai quan
tâm. Mà đó là người dân thôn quê chỉ có một hai chỉ vàng phòng khi ốm đau hay
lúc hữu sự. Việc mua bán chui, trái phép sẽ diễn ra và người dân càng thiệt hại
như thời ngăn sông cấm chợ. Thực tế, theo tường thuật của phóng viên, có lúc
người dân bị ép bán vàng phi SJC với giá rẻ hơn giá vàng SJC đến 6 triệu
đồng/lượng.
Nhìn từ góc độ người kinh doanh,
bỗng dưng 10.000 điểm mua bán vàng miếng bị tước mất quyền kinh doanh trong khi
Luật Doanh nghiệp không hề thay đổi. Có ai đứng ra giải thích cho họ vì sao họ mất
quyền kinh doanh đã ghi vào luật bằng một nghị định đứng dưới luật?
Chuyện giá vàng tác động lên tỷ
giá trước đây là có thật bởi Ngân hàng Nhà nước cho phép các ngân hàng huy động
vàng miếng có trả lãi. Nay không cho huy động hay cho vay bằng vàng là đủ,
không cần gì phải cấm đoán việc mua bán vàng miếng là một hoạt động lâu đời của
người dân. Hệ lụy của việc cấm đoán này sẽ nhiều, với hệ quả là một thị trường
vàng miếng méo mó, lệch lạc, nhiều biến tướng lách luật như tiệm vàng thành
tiệm cầm đồ, mua bán chui, vàng nhẫn làm như vàng miếng… mà báo chí phản ánh trong
tuần qua.
Không méo mó sao được khi từ
12.000 điểm kinh doanh chỉ còn lại 2.500 điểm trong khi nhu cầu mua bán chưa
thấy có gì thay đổi. Ngân hàng Nhà nước lại còn quy định giá trị số dư vàng
miếng phát sinh do mua bán vàng cuối ngày của các ngân hàng không được vượt quá
2% so với vốn tự có. Những hạn chế này sẽ gây sức ép lên giá, buộc giá giảm một
cách giả tạo trong thời gian đầu, làm nảy sinh lập luận chính sách mới đã giúp
kéo giá vàng trong nước về gần với giá vàng thế giới!
Ở đây có những tình tiết đáng
lưu ý. Tại phiên chất vấn trước Quốc hội vào tháng 11-2012, Thống đốc Nguyễn
Văn Bình lập luận nếu để giá vàng trong nước liên thông với giá vàng thế giới,
có nghĩa là chúng ta lại chấp nhận một thị trường đầu cơ về vàng cho nên không
có việc liên thông với giá vàng thế giới. Nay Nghị quyết 01 của Chính phủ đã
phản bác lập luận này khi yêu cầu Ngân hàng Nhà nước “bảo đảm giá vàng trong
nước sát với giá vàng quốc tế”. Nếu như Nghị quyết 01 đã chấn chỉnh một lập
luận của Ngân hàng Nhà nước thì tương lai ngắn cũng cần một nghị quyết khác
chấn chỉnh một lập luận khác cũng của Ngân hàng Nhà nước: Năm 2013, giá vàng
trên thị trường sẽ do Ngân hàng Nhà nước kiến tạo và điều khiển, theo chủ
trương "nền kinh tế giữ tiền, nhà nước giữ vàng". Chưa thấy một chính
phủ nước nào, dù tiềm lực có mạnh đến đâu, lại dám “điều khiển giá vàng” cả,
liệu chúng ta có đủ nguồn lực không và có cần thiết không?
Xin nhắc lại ý kiến của nhiều
chuyên gia kinh tế với sự đồng thuận cao, rằng nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước
không hề bao gồm chuyện kinh doanh vàng miếng chứ chưa kể là độc quyền vàng
miếng. Người dân bình thường không hề đầu cơ vàng, đại đa số chỉ mua và giữ
vàng như một phương tiện phòng thân và để phòng tránh lạm phát. Cứ chăm chăm
huy động vàng trong dân theo chủ trương “nền kinh tế giữ tiền, nhà nước giữ
vàng” như tuyên bố của đại diện Ngân hàng Nhà nước sẽ làm xáo động cái cơ chế
phòng chống lạm phát này, gây nguy cơ lạm phát bùng phát trở lại.
