Cố tình nói
chưa hết ý
Nhiều người khen bài “Surprising
Truths About Trade Deficits” của GS Gregory Mankiw là hay, dễ đọc. Đúng
là bài này phê phán quan điểm thương mại của Tổng thống Donald Trump, nhất là về
thâm hụt thương mại một cách dễ hiểu, thậm chí học sinh trung học đọc cũng hiểu
được cặn kẽ ý tác giả. Có lẽ tác giả chọn lối viết này để nhỡ Trump có đọc thì
cũng hiểu một giáo sư kinh tế đại học Harvard muốn nói gì.
Tuy nhiên, tác giả đã nói không hết ý. Hay nói cách khác, để
chê Trump hiểu sai về thâm hụt thương mại, lẽ ra tác giả phải nói thẳng, đây là
lợi thế trời cho của Mỹ, có khùng mới đòi giải quyết thâm hụt. Lẽ ra tác giả phải
mắng Trump, ở đó mà than thâm hụt, nếu không thâm hụt, thế giới đâu thèm dùng
đô-la Mỹ làm đồng tiền dự trữ như hiện nay!
Đầu tiên xin tóm tắt ý chính của bài “Surprising Truths About Trade Deficits”: Tổng thống Trump thường lẫn
lộn, cho rằng Mỹ chịu thâm hụt mậu dịch tức Mỹ đang thua thiệt. Mankiw bác bỏ bằng
cách ví von chuyện gia đình ông đi ăn tối tại tiệm không mua cuốn sách nào của ổng,
tức ông đang chịu thâm hụt với tiệm ăn này. Điều này không sao cả vì ông có thặng
dư với nơi khác như báo NYT đang trả nhuận bút cho ông cao gấp nhiều lần tiền
ông trả để mua báo.
Xét tổng thể thương mại với mọi nước, một sự thâm hụt chỉ đáng
lo khi nước chịu thâm hụt không đủ khả năng chi trả trong tương lai cũng như một
gia đình làm ra thì ít, ăn tiêu lại nhiều. Nếu gia đình này mua xe hơi, tức chịu
thâm hụt lớn nhưng không đáng lo nếu họ có khả năng trả dần nên cả nước cũng vậy.
Dù sao thâm hụt tổng thể của một nước là do cách chi tiêu và tiết kiệm của nước
đó chứ đâu phải do các đối tác thương mại đang có thặng dư?
Lập luận trên có lẽ đúng với hầu như mọi nước trên thế giới
– trừ Mỹ. Mỹ có một lợi thế trời cho, một đặc quyền hiếm có – xách tiền của
chính mình (tức đồng đô-la Mỹ) trực tiếp đi mua hàng khắp nơi trên thế giới chứ
không cần chuyển qua đồng tiền trung gian nào cả. Nước khác chịu thâm hụt trước
sau khi cũng chịu sức ép lên đồng tiền của nước mình còn Mỹ thì không. Các nước
nhận tiền của Mỹ để bán hàng cho Mỹ phải cố gắng duy trì giá trị của nó, bằng
không họ sẽ chịu thua thiệt.
Nói cách khác, Mỹ phải chọn lựa giữa hai cái: một là thâm hụt
và đồng tiền nước mình được sử dụng làm đồng tiền dự trữ cho thế giới; hai là
giảm thâm hụt thì thế giới đâu có đủ đô-la Mỹ để tạo thanh khoản. Chọn một
trong hai chứ không thể chọn cả hai. Mỹ luôn phải đi vay về để chi tiêu – họ
làm điều đó một cách khoái trá vì chi phí in tờ bạc 100 đô-la màu xanh ít hơn rất
nhiều so với mớ hàng hóa tờ 100 đô-la đó có thể đổi được.
