Nước đổ ra rồi
- 2
Hôm qua tôi có viết về chuyện sunk cost ở dự án khai thác Bauxite Nhân
Cơ dưới hình ảnh “nước đổ ra rồi” cho dễ hình dung. Hôm nay đại diện chủ đầu tư
là Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã họp báo với những phát biểu rất
điển hình cho một tình huống sunk cost
fallacy: “Chúng tôi không dám dừng vì thiệt hại sẽ rất lớn”; “Số tiền mà
chúng tôi đã bỏ ra là rất lớn”; “Những thiệt hại mà chúng tôi sẽ phải gánh vác
xử lý, khó khăn còn nhiều hơn là tiếp tục dự án”.
Thiệt đáng tiếc cái tâm lý “nước
đổ ra rồi” người ngoài dễ thấy còn người trong cuộc với nhiều ràng buộc thì khó
nhận ra.
Theo tôi tốt nhất là thuyết phục
cho Nhà nước thấy nếu tiếp tục thì càng mất thêm tiền, mới hy vọng sẽ có một
quyết định can đảm dừng dự án Nhân Cơ.
Thuyết phục như thế cũng dễ nếu
chịu lắng nghe: 1. Tổng mức đầu tư tăng 37,80% thì mọi thông số cũ xem như bỏ,
làm lại từ đầu. Nếu cứ cho là khi tổng mức đầu tư chưa tăng thì dự án có lãi
chút ít, nay tăng đến gần 40% thì chắc chắn sẽ lỗ.
2. Khi Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng
báo cáo với Quốc hội thì IRR của Nhân Cơ là 10,6% nay chỉ còn 7,62% thì lãi ở
chỗ nào nữa. (Chúng ta không cần biết IRR là gì, chỉ cần nhớ nếu IRR này thấp
hơn mức sinh lời mong muốn thì xem như dự án đổ sông đổ biển – ít nhất IRR cũng
phải cao hơn mức lãi vay ngân hàng).
3. Cái con số IRR đó được 7,62%
là do biến báo nhiều con số khác; ví dụ thuế xuất khẩu nay được miễn còn 0%
(đào tài nguyên lên bán mà được miễn thuế thì làm để làm gì nhỉ?); vốn vay thì
kê khống lên là vay được của nước ngoài lên trên 2/3 tổng mức đầu tư và lãi suất
hạ thấp xuống từ 8% nay chỉ còn 5,45% (vay ở đâu thì không thấy nói). Tất cả
những con số nói trên là lấy từ các con số chính thức của TKV. Nếu không biến
báo như thế, IRR còn thấp hơn nữa.
Theo tôi bản thân TKV cũng muốn dừng dự án Nhân Cơ
nhưng chưa tìm ra lý do chính đáng, lại sợ trách nhiệm nên bản thân họ khó có
quyết định dừng. Chỉ có một nơi có thể ra lệnh dừng để giảm bớt thiệt hại: Đó
là bên phía Đảng và dựa vào kết luận của Bộ Chính trị ngày 24-4-2009 trong
Thông báo số 245- TB/TW ghi rõ: “Riêng Dự án Nhân Cơ, cần rà soát lại toàn bộ
các vấn đề có liên quan, nhất là việc đánh giá hiệu quả kinh tế và tác động môi
trường, nếu thực sự có hiệu quả và bảo đảm yêu cầu về bảo vệ môi trường thì mới
tiếp tục triển khai thực hiện”. Đó là lối thoát trong danh dự duy nhất.
