tag:blogger.com,1999:blog-35113324355506135552024-02-22T23:09:48.741+07:00NVPNVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.comBlogger492125tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-30723700759640699932021-12-31T08:25:00.003+07:002021-12-31T08:25:59.138+07:00Cryptocurrency<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Phép thử tiền
crypto</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Không biết hãng Finder khảo sát ở đâu, với ai mà kết luận đến
41% dân Việt Nam có sở hữu tiền mã hóa (cryptocurrency hay crypto), đứng nhất
thế giới luôn. Nghe còn ấn tượng hơn là 28% trong số này có đầu tư vào bitcoin!
Hãng nghiên cứu Chainalysis cũng có kết luận tương tự. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Cũng như thông tin hình chụp bức tranh này, hình số hóa chiếc
giày kia được bán đấu giá mấy triệu đô-la, các mẩu tin về thế giới tiền ảo gây
hoài nghi, tò mò và thắc mắc liệu thế giới chúng ta đang sống có đang rơi vào
chỗ điên loạn khi người ta tranh nhau mua những đồng tiền được đặt tên theo những
con chó một cách đùa giỡn! Nhưng cũng có nhiều người tin vào cái tương lai của
thế giới ảo đó – hăm hở tìm hiểu để tránh lỡ chuyến tàu làm giàu của thế kỷ. Giải
thích như thế nào đây, cái hiện tượng kỳ lạ này?<o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Không đợi đến khi Yuval Harari viết cuốn Sapiens, người ta mới
biết các khái niệm như thượng đế, đất nước, tiền, doanh nghiệp… là không có thật,
là các thực thể chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng của con người. Người ta đẻ những
khái niệm đó ra để làm nền tảng gắng kết con người lại với nhau, nâng con người
từ mức độ một động vật như bao động vật khác lên thành một loài độc đáo, biết
kiềm chế để hợp tác làm nên những điều kỳ vĩ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thế tại sao không suy nghĩ những khái niệm mới nảy nòi sau
này như cái Metaverse của Mark Zuckerberg hay hàng loạt khái niệm kỳ lạ như NFT
(non-tangible tokens – bản sao kỹ thuật số duy nhất của một tác phẩm), Bitcoin
và hàng loạt đồng tiền mã hóa khác… cũng là những thực thể không có thật sẽ tồn
tại trong trí tưởng tượng của những thế hệ sau này. <b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Nếu thế hệ trước tin vào cái cấu
trúc tập trung của xã hội, có thứ bậc, trên dưới thì thế hệ sau đòi mọi thứ phải
phi tập trung, ngang hàng.</i></b> Và thời điểm hỗn loạn của thế giới ảo hiện
nay là lúc các khái niệm phi tập trung đó được rao giảng, được nhào nặn, lý
thuyết hóa để sẽ có những nhóm người tin chúng như các thế hệ trước tin vào tờ
giấy của các chính phủ phát hành và bảo đó là tiền. Chúng ta từng tin vào hàng
loạt khái niệm không có thật thì đã sao. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trong một thời gian dài, người nào ra kinh doanh là đem toàn
bộ tài sản kể cả nhà cửa, vườn tược ra đặt cược cho các thương vụ bán buôn.
Thua lỗ, nợ nần là rất dễ bị xiết hết gia sản. Rồi có lẽ một nhóm “doanh nhân”
nào đó ngồi lại, nghĩ ra khái niệm “trách nhiệm hữu hạn” để chỉ ràng buộc trách
nhiệm của người sản xuất, kinh doanh vào một số vốn nhất định mà họ đưa vào
thương trường mà thôi. Trước đó công ty trách nhiệm hữu hạn không hề tồn tại; sau
khi luật lệ ra đời, nó cũng không hề tồn tại trên cuộc đời này nhưng lại rất thực
trong tâm trí những người liên quan, cùng chia sẻ niềm tin được thiết lập bằng
luật lệ. Ngày nay không ai nói khái niệm một công ty chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn
là điên rồ cả. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ngược lại, bây giờ mà nói “quân xử thần tử, thần bất tử bất
trung”, ắt hẳn mọi người sẽ nói đồ khùng; hay giới trẻ sẽ cười khi nghe khuyên
“gái thời tiết hạnh làm câu trau mình”. Với thế hệ sau, quan hệ giữa vị tổng thống
một nước với người dân nước đó hay quan niệm trinh tiết đã thay đổi tận gốc rễ.
Điều muốn nói là ở thời nào người ta cũng cùng nhau tin vào một số khái niệm thì
những khái niệm đó sẽ trở thành chân lý đúng đắn, không có gì bàn cãi. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nay một đồng tiền mà mỗi lần đem ra tiêu xài phải tìm đỏ mắt
mới có nơi chấp nhận, mỗi giao dịch phải chờ vài phút đến vài chục phút và tiêu
tốn cả ngàn ký điện… có người cho là điên nhưng cũng có người hoan hô. Đó là
bitcoin. Một hình chụp bìa báo Economist thành một tác phẩm mang tên NFT được
tranh mua với giá gần nửa triệu đô-la, chúng ta cho là khùng nhưng vẫn có người
mua đấy thôi. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thôi thì những người lớn tuổi đã quen với các khái niệm cũ
được dày công vun đắp biết bao thế hệ hãy cứ hoài nghi và tránh xa các món vật
phẩm mới trong cái “đa thế giới” mà các thế hệ sau đang tìm cách xây dựng rồi
vun đắp theo kiểu của họ. Thế hệ trẻ cứ hăm hở với các khái niệm xa lạ như tài
chính phi tập trung (DeFi), chuỗi khối (blockchain), tiền mã hóa, hợp đồng
thông minh, tổ chức tự chủ phi tập trung (DAO)… và cứ trò chuyện với nhau để dần
biến những khái niệm này thành “chân lý” như kiểu “công ty trách nhiệm hữu hạn”
ngày xưa. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chỉ có một điều: cho dù 41% dân Việt Nam có sở hữu tiền mã
hóa thật đi chăng nữa, 59% còn lại không mà tiền mã hóa ắt không muốn nửa thế
giới kia giả dụ có sụp đổ sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Tức nền kinh tế tiền
mã hóa dù có tiềm năng hay tăng trưởng mạnh mẽ đến đâu cũng nên được gói gọn lại
chứ đừng để tác động lên nền kinh tế thật với các sản phẩm thật. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Muốn vậy, cách tốt nhất là các nước ra quy định làm nên các rào
chắn ngang cách hai thế giới hay cụ thể hơn, các sàn giao dịch tiền mã hóa cứ
mua bán với nhau thoải mái nhưng không được đổi từ tiền mã hóa ra tiền thật. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Kể cũng lạ, những người cổ súy cho các đồng tiền mã hóa như
bitcoin đều nhấn mạnh đến sự yếu kém của đồng tiền truyền thống như bị nhà nước
kiểm soát, giao dịch tốt kém, thế tại sao họ không dùng các đồng tiền đã được
sinh ra khá nhiều rồi đấy để mua bán với nhau, đừng dính líu gì đến đô-la Mỹ
hay euro hay bảng Anh nữa. Và kể cũng lạ, các đồng tiền mã hóa thay nhau ra đời
nhưng hình như chỉ để trao đổi với đô-la Mỹ để tự khen nhau khi so sánh giá tăng
lên vùn vụt với các đồng tiền truyền thống. Nếu không so sánh làm sao biết giá
trị thật của bitcoin là bao nhiêu khi rất hiếm khi đồng tiền này được sử dụng để
đi chợ, mua hàng. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có thể đoan chắc nếu buộc người đầu tư vào các đồng tiền mã
hóa chỉ được dùng tiền thật để mua chứ không được dùng đồng tiền mã hóa để bán
rồi mua lại tiền thật, tức chỉ có vào chứ không có ra thị trường này sẽ sớm xẹp
như bóng xì hơi. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hiện nay chính sách của các nước đang đi theo hướng này, hoặc
cấm hoặc cảnh báo các hoạt động giao dịch tiền mã hóa và các loại token không
được xem chúng là tiền. Mua bán các NFT để sau này trong thế giới ảo người sở hữu
có thể hãnh diện khoe họ là chủ thì bình thường nhưng tạo sàn giao dịch rồi cho
đổi từ tiền mã hóa sang tiền thật là bị cấm. Binance, sàn giao dịch tiền mã hóa
lớn nhất thế giới đã bị như thế ở Anh, Italia, Đức, Hà Lan, Nhật Bản, Trung Quốc…
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Cách tiếp cận của Mỹ là bảo vệ nhà đầu tư, tức người dân nước
họ khi bỏ tiền vào mua các loại tiền mã hóa. Vì thế giới quản lý nước này buộc
các sàn kê khai cụ thể như ví tiền mã hóa của khách để ở đâu, dữ liệu giao dịch
lưu ở nước nào, ai chịu trách nhiệm mỗi khi có kiện tụng xảy ra. Đặc biệt Cục dự
trữ liên bang nước này (Fed) rất quan tâm đến đồng stablecoin, tức đồng tiền mã
hóa gắn chặt giá trị với đô-la Mỹ bởi như thế là làm loãng khả năng điều hành
tiền tệ của họ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Châu Âu cũng đang soạn luật để quản lý thị trường tiền mã
hóa, trong đó sẽ cấm các đồng tiền stablecoin trả lãi và lưu hành. Nhiều nhà
làm luật kêu gọi phải soạn quy định nhanh lên trước khi các stablecoin lấn sâu
vào thị trường tiền tệ làm một tỷ lệ lớn không nằm trong sự kiểm soát của chính
quyền các nước. Nhưng ưu tiên của châu Âu hiện nay là ngăn chặn việc sử dụng tiền
mã hóa để rửa tiền và tài trợ cho khủng bố. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tuy nhiên, có nước xua đuổi thì cũng có nước mời gọi tiền mã
hóa vào nước họ đầu tư. Chẳng hạn, theo tờ New York Times, Ukraine đang cố gắng
trở thành “thủ đô” của tiền mã hóa; tháng 9 vừa rồi mới thông qua luật hợp pháp
hóa bitcoin. Chính phủ nước này đang đưa ra nhiều ưu đãi để lôi kéo các doanh
nghiệp chuyên về tiền mã hóa dọn về đây như một phương cách thúc đẩy nền kinh tế
và xây dựng lại hình ảnh một đất nước từng chịu tai tiếng về tham nhũng, tai tiếng
tài chính. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Vấn đề nằm ở chỗ các doanh nhân công nghệ nếu có dồn về Ukraine
là do các yếu kém của nước này để họ rảnh tay suy nghĩ đủ loại sản phẩm nhằm
hút tiền của thiên hạ. Giới quản lý tài chính Ukraine càng ít biết về họ, càng
không hiểu gì về sản phẩm họ chào bán, càng mơ hồ về tình hình tài chính của họ,
các công ty này càng mừng. Âu đó cũng là mâu thuẫn của cái thế giới ảo khi hết
lời ca tụng về các đồng tiền mã hóa nhưng khi có lãi lại đổi ra tiền đô-la hay
euro để có tiền thật cầm trong tay mới mua được du thuyền hay máy bay riêng.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-77432601001639197472021-12-31T08:24:00.002+07:002021-12-31T08:24:11.809+07:00Lại thêm… Web3<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Lại thêm… Web3</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Nghĩ cũng vất vả cho những người muốn bám theo các chuyển động
công nghệ, hết “dữ liệu lớn” đến “học máy”, hết “trí tuệ nhân tạo” đến “công
nghệ 4.0”. Nay thêm một khái niệm mới đang trở nên thời thượng, chưa biết sẽ mở
ra một giai đoạn mới của Internet hay chỉ là một cơn sốt chóng qua – đó là Web3.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Các đời Web<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Web 1.0 là các trang web tĩnh, chỉ hiển thị văn bản, chữ
không là chữ vì ảnh được dùng hạn chế; càng nhiều ảnh, tốc độ tải về càng chậm,
có lúc sau khi gõ địa chỉ phải chờ một lúc sau toàn bộ trang mới hiện lên màn
hình. Lúc đó bấm vào đường dẫn, máy tự động chuyển chúng ta sang trang khác đã
là một sự diệu kỳ. Với Web 1.0 chèn video là điều xa xỉ, ít ai làm. Thông tin
chỉ đi một chiều từ web đến người xem.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đến đầu thế kỷ này, Web 2.0 thay chân Web 1.0 để biến
Internet thành một thế giới động, có tương tác hai chiều, có hình ảnh, video đủ
cả. Cứ nhìn vào những gì Gmail có thể làm được trên nền tảng web mới thấy Web 2.0
đã đi rất xa so với Web 1.0. Hiện nay người dùng vào Facebook, tương tác đủ kiểu,
từ bấm “like” đến gõ nhận xét, từ tạo ra một mẩu chuyện mới đến phát video trực
tuyến cho cả ngàn người xem. Đó chính là Web 2.0. Cần lưu ý người ta dùng Web
2.0 nhưng không chỉ trình duyệt dùng trên máy tính mà còn các ứng dụng trên điện
thoại di động và các thiết bị khác.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nay, theo nhận định của một số tên tuổi lớn trong ngành công
nghệ, giai đoạn Web3 đã bắt đầu, dù mới manh nha nhưng, theo họ, sẽ thay đổi tận
gốc rễ cách con người sử dụng Internet. Web3 có thật hay không, bao giờ nó phổ
biến hay Web3 chỉ là cách truyền bá cho các loại tiền mã hóa, cho giới mua bán NFT
dụ dỗ người mới – đến nay vẫn chưa có câu trả lời dứt khoát. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dù có nhiều người hình dung Web3 theo những cách khác nhau, cái
nguyên lý ai nấy đều đồng ý là Web3 khác các đời web trước ở chỗ “phi tập
trung”. Cả tỷ người dùng phải dựa vào Google để tìm kiếm thông tin, nhận, gởi
email; dựa vào Facebook để duy trì liên lạc với bạn bè; vào Spotify để nghe nhạc;
vào Netflix để xem phim. Các nơi này đóng vai một trung tâm, một đầu mối để các
bên gặp nhau mà giao dịch như ca sĩ gặp người nghe, diễn viên gặp người xem,
nhà quảng cáo gặp khách tiêu dùng. Đó là tính chất tập trung của Web 2.0. Với
Web 3.0 thì ngược lại vì thế thay cho các app (ứng dụng) trên Web3 sẽ là các
dApp (ứng dụng phi tập trung). <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Người ta kỳ vọng Web3 (cũng lạ hầu hết đều viết là Web3 chứ
không phải Web 3.0) sẽ loại bỏ các tổ chức trung gian hiện đang ăn một phần rất
lớn doanh thu cho các bên tạo ra. Trên lý thuyết Web3 sẽ giúp ca sĩ tiếp cận trực
tiếp với người nghe, nhận thù lao thẳng, không chia hoa hồng cho ai. Web3 chia
tiền quảng cáo cho người dùng Facebook chứ không để nơi này hưởng trọn như bây
giờ. Nói cách khác Web3 là một nền tảng “dân chủ hóa” Internet, đưa nó về lại với
các ý tưởng nguyên thủy, ai nấy bình đẳng như nhau, không chịu lệ thuộc vào các
ông lớn công nghệ.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Nhiên liệu
của Web3<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Để thực hiện nguyên lý “phi tập trung”, các máy tính kết nối
với nhau đều ngang hàng, Web3 phải dựa vào công nghệ blockchain. Nghe đến đây sẽ
có nhiều người nản vì đụng phải khái niệm “chuỗi khối” mà họ đã ghét hay bó tay
không thể hiểu. Cứ hình dung mỗi máy tính là một khối, liên kết với nhau một
cách chặt chẽ thành chuỗi để duy trì một cuốn sổ cái, máy nào cũng như nhau, ai
ghi thêm gì vào đều phải được toàn bộ các máy trong chuỗi chấp nhận. Vì thế cuốn
sổ cái này ai cũng truy cập được nhưng không thể một ai tự mình sửa chữa thông
tin.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Như vậy sau này dùng Web3 để mua hàng, nghe nhạc, coi phim, chơi
game, tham gia mạng xã hội… tất cả đều sử dụng công nghệ blockchain, về lý thuyết
sẽ tạo ra các mối liên kết, dù đó là để trả tiền, nhận tiền, đăng nội dung, tải
nhạc… Không có máy chủ, không có tổ chức đầu mối mang tính tập trung – tức
không có Mark Zuckerberg phán bạn viết như thế này là vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng
rồi, phải xóa thôi. Còn nền tảng kỹ thuật của Web3 phải như thế nào để giải quyết
hàng loạt các vấn đề như vận hành blockchain cần nguồn năng lượng lớn, phí
“xăng nhớt” duy trì blockchain cao, ai đứng ra phân xử nếu có tranh chấp, làm
sao ngăn ngừa đạo nhạc, đạo phim, thậm chí lừa đảo lấy hết hàng hóa… thì chịu,
chưa có tài liệu nào về Web3 nói cho cặn kẽ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hiện nay các nơi ứng dụng Web3 ở mức sơ khai thì tặng người
dùng các token như các đồng xu ảo sau này sẽ dùng vào nhiều việc như tiền để trả
dịch vụ đọc báo hay phiếu bầu để quyết định một số vấn đề được đưa ra để trưng
cầu. Có lẽ các bạn đã nghe nói đến NFT – tức một mã chứng nhận quyền sở hữu trên
thế giới ảo một tài sản nào đó. Thị trường mua bán NFT đang được tiến hành trên
Web3, thật ra là một tiện ích mở rộng của các trình duyệt Chrome hay Firefox,
được biến thành ví điện tử chứa tiền mã hóa hay sản phẩm NFT. Các sàn giao dịch
tiền mã hóa phi tập trung, tức không có công ty nào đứng ra làm chủ xị, không
có con người điều hành, tất cả tiến hành giao dịch với nhau một cách tự động
thông qua các hợp đồng thông minh cũng là một dạng Web3. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Hoài nghi
và kỳ vọng<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Mặc dù hầu hết giới công nghệ đều thừa nhận blockchain sẽ có
nhiều ứng dụng thú vị trong tương lai chứ không chỉ dùng để quản lý tiền mã hóa
như Bitcoin hay Ether nhưng cũng không ít người cho rằng khái niệm Web3 hiện
đang được thổi phồng quá đáng, đặc biệt là việc mua bán NFT tiền triệu, tiền tỷ.
Một điều lạ mà nhân loại nhiều lần chứng kiến, hễ đẻ ra một thứ công nghệ mới,
y như rằng một thời gian ngắn sau sẽ có kẻ tận dụng nó để làm điều xấu như máy
tính và virus, tiền mã hóa và lừa đảo đầu tư đa cấp… <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Web3 vận hành trên blockchain hay trên các hợp đồng thông
minh – mà những thứ này do con người soạn ra nên nó có bảo đảm an toàn hay
không tùy thuộc vào tay nghề và đạo đức của người lập trình. Hai bên giao dịch
với nhau bằng một hợp đồng thông minh nhưng một bên cố ý cài cắm các điều khoản
gài bẫy bên kia, nếu không phát hiện mà cứ ký, dù “thông minh” vẫn xảy ra khả
năng bị lừa. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ở hướng kỳ vọng, người ta mong Web3 sẽ phá vỡ thế độc quyền của
các đại gia công nghệ, từ Google đến Apple, từ Facebook đến Twitter… Thử nghĩ
mà xem, hiện nay có ai đủ khả năng tạo ra một mạng xã hội khác để cạnh tranh với
Facebook, nó quá lớn, số người dùng áp đảo nên hàng loạt mạng tìm cách ngoi lên
nhưng không cạnh tranh nổi. Ai có thể xây một ngôi nhà chứa các ứng dụng trên
điện thoại di động để người dùng vào tải về, trừ phi phải khép mình núp bóng
vào App Store hay Google Play. Nếu Web3 thành công, sẽ có hàng loạt Facebook mới
ra đời do người dùng xây dựng nên và tự họ quản lý. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="color: red;">Nhưng mới tuần trước hai nhân vật nổi
tiếng trong làng công nghệ đã lên tiếng chê bai Web3. Cựu giám đốc điều hành
Twitter là<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Jack Dorsey cho rằng Web3 nếu
vận hành cũng sẽ nằm dưới quyền kiểm soát của các quỹ đầu tư mạo hiểm. Ông viết
trên Twitter: “Bạn không sở hữu được Web3 đâu. Các quỹ đầu tư mạo hiểm và đối
tác nắm hết. Web3 sẽ không bao giờ thoát được vòng kềm tỏa của họ. Suy cho cùng
nó sẽ là một hình thái tập trung với một cái nhãn khác mà thôi”. Elon Musk, ông
chủ hãng Tesla thì nói Web3 là một từ marketing kêu rổn rảng hơn là một thực tế.
Cũng trên Twitter, ông này viết: “Có ai thấy Web3 đâu không? Tôi không tìm ra
nó”. </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nói tóm lại, Web3 hiện giờ mới chỉ ở mức “tiềm năng to lớn”,
trên đó có cả những người say mê xây dựng các nền tảng cho nó, cũng có người
săm soi các khe hở để lừa đảo làm giàu và nhiều nhất là giới kinh doanh đang
thích nghi với nó để soạn các lời có cánh, chiêu dụ đủ loại khách hàng tham gia
kẻo lỡ cơ hội. Người bình tĩnh chỉ cần nhớ khái niệm blockchain được rao giảng
cả chục năm nay, thử hỏi nó đã được ứng dụng vào việc gì thật sự có ích chưa,
ngoại trừ quản lý tiền mã hóa và các loại NFT? “Phi tập trung” đồng nghĩa 10
người 10 ý, rất khó để những con người say mê ý tưởng “phi tập trung” ngồi lại
với nhau để xây dựng các chuẩn mực cho thế giới Web3 này.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Box<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Cách những người
nổi tiếng đang tận dụng Web3<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Michael Jordan, cầu thủ bóng rổ nổi tiếng cùng con trai là
Jeffrey Jordan vừa thành lập công ty Heir để kết nối các danh thủ thể thao với
người hâm mộ thông qua Web3. Bỏ ra các ngôn ngữ có cánh thường thấy trong các
thông cáo báo chí, có thể thấy Heir sẽ làm một ứng dụng HEIR để phân phối một
token xây dựng trên công nghệ chuỗi khối Solana. Trên nền tảng này các vận động
viên và người hâm mộ có thể gặp nhau, dùng token này để mua đồ lưu niệm, xem
video độc quyền, mua ảnh có chữ ký… Chưa biết ứng dụng này có thành công hay
không vì năm 2022 mới ra mắt nhưng về nguyên tắc, vẫn chưa “phi tập trung” hẳn vì
các bên còn dựa vào một công ty điều hành làm trung gian là Heir của gia đình
Jordan. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-78263068877548296542021-12-31T08:23:00.002+07:002021-12-31T08:23:09.129+07:00Tayor Swift<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Nàng không
thích thì nàng làm lại!</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Có nhiều người ngạc nhiên khi thấy báo chí âm nhạc giới thiệu
album “Red” của Taylor Swift như thể đây là một album mới trong khi “Red” ra đời
cách đây đã 9 năm. Cái báo chí nói là “Red” phiên bản mới, “Taylor’s Version” –
là cách ca sĩ này chống lại các hãng băng đĩa, giành quyền sở hữu các đứa con
tinh thần về lại cho mình. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Số là vào năm 2004 lúc này Taylor Swift mới 15 tuổi, một ca
sĩ chưa có album nào nhưng đã bắt đầu nổi tiếng với cây đàn ghitar và mái tóc
vàng hoe, cô ký hợp đồng độc quyền với Big Machine Records. Cũng như các hợp đồng
lúc đó, hãng ghi âm sở hữu các đĩa gốc, ca sĩ chỉ hưởng tỷ lệ phần trăm ăn
chia. Với các đĩa master này hãng ghi âm hưởng phần lớn lợi nhuận từ bán CD, đĩa
nhựa, kể cả sau này khi đưa lên các dịch vụ streaming như Spotify hay Apple
Music, tiền cũng chảy về Big Machine Records phần lớn rồi sau đó nơi này mới
chia lại cho Taylor Swift theo thỏa thuận ban đầu. Đổi lại hãng phải đầu tư mọi
chi phí sản xuất rồi chi phí quảng bá cho tên tuổi ca sĩ trong khi chưa biết có
thành công hay không. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Cả sáu album đưa tên tuổi của Taylor Swift lên thành một ca
sĩ nổi danh khắp thế giới đều được sản xuất theo cách này (gồm Taylor Swift -
2006, Fearless - 2008, Speak Now - 2010, Red - 2012, 1989 - 2014, và Reputation
- 2017) với hàng chục triệu album được bán ra. Hợp đồng kéo dài 13 năm đến năm
2018 Taylor Swift mới được “tự do” để chuyển sang ký với hãng Republic Records
của Universal. Lúc này cô mới có thể đặt điều kiện bản master tương lai thuộc
quyền sở hữu của cô và có lẽ cô đành chịu thua với các bản master của 6 album
cũ. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nhưng đến tháng 6-2019, hãng Big Machine Records bán mình
cho Scooter Braun và sau đó ông này bán các bản master của Taylor Swift cho một
hãng khác, Shamrock Holdings lấy 300 triệu đô-la nhưng vẫn được chia doanh thu từ
các bài hát của Swift trong tương lai. Vấn đề nằm ở chỗ Scooter Braun là một
nhà quản lý âm nhạc, từng làm quản lý cho Kanye West mà West và Swift từng đụng
độ ầm ĩ trên sân khấu. Năm 2009 lúc MTV trao giải cho nữ ca sĩ hay nhất cho
Taylor Swift thì Kanye West nhảy lên sân khấu giật micro Swift đang cầm lớn tiếng
nói video Single Ladies của ca sĩ Beyonce mới hay hơn, xứng đáng được giải hơn.
Sau đó một thời gian dài hai bên cứ gấu ó nhau miết. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thế là Taylor Swift lên án vụ bán đĩa master của cô, thề sẽ
ghi âm lại hết cả 6 album để trả đũa. Ngay vào hôm Scooter Braun trở thành chủ
nhân mới các đĩa master của mình, Taylor Swift viết trên Tumblr: “Tôi cứ bị ám ảnh
bởi cảnh bắt nạt không ngưng tôi phải chịu đựng từ anh ta trong nhiều năm qua. Di
sản âm nhạc của tôi nay lại nằm trong tay kẻ muốn hủy hoại nó. Đây là kịch bản
tồi tệ nhất có thể hình dung”. Swift cho biết đã thương lượng với Braun để mua
lại nhưng không thành. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nói về lý, dù Taylor Swift không sở hữu các đĩa gốc nhưng cô
vẫn còn quyền xuất bản nhạc do cô sáng tác và biểu diễn cũng như quyền ghi âm phiên
bản mới 2 năm sau khi hết hạn hợp đồng ký với Big Machine Records. Dĩ nhiên Shamrock
Holdings vẫn sở hữu bản master cũ như album Red nguyên thủy nhưng nay Taylor
Swift sở hữu album Red mới – Red Taylor’s Version. Người vào Spotify nghe, nếu
chọn Red cũ thì tiền về tay Shamrock, nếu nghe Red mới thì tiền về túi Taylor. Cho
đến nay cô đã phát hành 2 album làm lại, Fearless (Taylor’s Version) hồi tháng
4 và Red (Taylor’s Version) vào đầu tháng 11 này. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Phóng viên cũng như người hâm mộ cố ý nghe kỹ để phân biệt
giữa hai phiên bản nhưng đa phần không thấy gì khác biệt. Taylor Swift cố ý giữ
nguyên giai điệu, lời nhạc và hòa âm phối khí để trung thành với bản gốc càng gần
càng tốt. Các phiên bản mới có thêm các bài bonus để tặng thêm người nghe. Red
bản gốc bán được 1,2 triệu bản ngay trong tuần đầu tiên và tính đến tháng
10-2020 chỉ riêng ở Mỹ Red bán được 4,49 triệu bản, còn tính cả trên thế giới
có chừng 8 triệu bản được bán ra. Red bản mới bán được nửa triệu bản trong tuần
đầu tiên, trong đó có hơn 100.000 đĩa than. Nhưng ngày nay thiên hạ chủ yếu
nghe nhạc “stream” chứ ít mua CD – ngay trong ngày đầu tiên Red phiên bản
Taylor được đưa lên Spotify, đã có 122,9 triệu lượt nghe nhạc của cô, trong đó
ba phần tư là từ album Red mới. Chỉ cần 4 ngày lượt người nghe bản mới đã vượt
bản cũ trên Spotify mặc dù Red cũ đã có sẵn trong playlist của nhiều người. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Theo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Forbes</i>, tài sản
của Taylor Swift cho đến nay đã lên đến 550 triệu đô-la từ nhạc, bản quyền
streaming, các chuyến lưu diễn. Chỉ tính riêng năm 2019 cô đã làm ra đến 185
triệu đô-la, cao nhất trong các nhân vật nổi tiếng, kể cả diễn viên điện ảnh. Về
mặt kinh doanh, cô không phải là người dễ bị bắt nạt. Lúc album “1989” của cô
ra mắt, cô và hãng ghi âm yêu cầu Spotify chỉ cho người nghe có đăng ký trả tiền
mới được truy cập album này nhưng Spotify từ chối (dịch vụ này vừa cho nghe miễn
phí kèm quảng cáo và bán tài khoản có trả tiền, nghe không bị chêm quảng cáo;
tiền chia cho ca sĩ cũng bên ít bên nhiều). Thế là Swift rút toàn bộ nhạc của
cô ra khỏi nền tảng Spotify rồi lên <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wall
Street Journal</i> viết bài ý kiến nêu rõ quan điểm “âm nhạc không thể miễn
phí”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Sau khi dùng mạng xã hội vận động người hâm mộ gây sức ép buộc
Swift đưa nhạc về lại không thành công, Spotify phải nhượng bộ, nâng tiền bản
quyền chia cho hãng ghi âm, Swift theo yêu cầu mới được quyền sử dụng kho nhạc
của cô như cũ. Ngay cả với Apple Music lúc mới ra mắt dự định cho người dùng
nghe miễn phí ba tháng nên sẽ không trả tiền bản quyền trong ba tháng đó.
Taylor Swift phản đối và Apple phải nhượng bộ, đồng ý trả đầy đủ ngay từ đầu. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nay với cú “ta không thích thì ta làm lại” này của cô, giới
nghệ sĩ và giới kinh doanh âm nhạc rúng động. Trước đây hàng loạt ca sĩ từng
bày tỏ sự bức xúc trước các điều khoản ràng buộc của các hãng ghi âm nhưng ít
ai chịu bỏ công ghi âm lại các album cũ của mình như Taylor Swift, cũng nhờ
nguyên một năm không lưu diễn, tránh đại dịch nên có thời gian. Biết đâu cô sẽ
là người tiên phong cho một phong trào làm lại bản master mới của nhiều ca sĩ. Và
như thế bên thua thiệt là các hãng ghi âm vì phần lớn trường hợp phải chấp nhận
rủi ro khi đầu tư vào những tên tuổi chưa biết có thành danh hay không. Họ đòi
sở hữu các bản master là để phần nào bù đắp các rủi ro đó. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Theo số liệu trên tờ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wall
Street Journal</i>, thông thường hãng ghi âm hưởng đến 80% doanh thu được chia
từ các nền tảng streaming, 20% chia cho ca sĩ. Nhưng nếu ca sĩ nắm quyền sở hữu
và khai thác bản master, họ sẽ hưởng từ 80% đến 95% doanh thu. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hiện nay các hãng ghi âm tìm cách phòng ngừa các trường hợp
như Taylor Swift như hãng Universal tăng gấp đôi thời gian nghệ sĩ không được
ghi âm lại các bản nhạc cũ. Các thỏa thuận tiêu chuẩn trước đây thường là hạn
chế ca sĩ ghi âm lại các bản nhạc cũ trong vòng 5 năm sau khi thực hiện bản gốc
hay 2 năm sau khi hết hạn hợp đồng. Thời hạn mới của hãng Universal đưa ra lần
lượt là 7 năm và 5 năm. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trước khi có các dịch vụ nghe nhạc trực tuyến như Spotify
hay Tidal, các hãng ghi âm không sợ lắm khả năng nghệ sĩ trở chứng ghi âm lại
các bản master họ đang nắm giữ vì chi phí tổ chức thu đĩa không phải là nhỏ và ghi
xong rồi phát hành cũng không phải là chuyện đơn giản. Nay chuyện ghi âm dễ như
không rồi các kênh phát hành nhạc có sẵn khắp nơi, kể cả trên YouTube. Vai trò
các hãng ghi âm ngày càng nhỏ đi và doanh thu vì thế cũng teo tóp lại – ngày
càng nhiều nghệ sĩ đòi sở hữu bản master. Dĩ nhiên tăng thời gian độc quyền thì
đổi lại Universal phải tăng tỷ lệ chi trả cho nghệ sĩ.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đó là chưa kể các nền tảng phi tập trung mới trong thế giới giao
dịch trên blockchain có thể cho phép ca sĩ bán nhạc trực tiếp cho người nghe
không cần qua trung gian như Apple Music – lúc đó không chỉ các hãng ghi âm phải
lụi tàn mà Spotify cũng không còn gì để chào bán. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-52447978421995718432021-12-31T08:21:00.003+07:002021-12-31T08:21:29.847+07:00Mọi chuyện có thể thương lượng – trừ tình yêu<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Điểm bất
thường</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bản thân cuốn “L’Anomalie” của nhà văn người Pháp, Hervé Le
Tellier là một điểm bất thường: ông từng viết hơn 20 cuốn tiểu thuyết nhưng
chưa có cuốn nào lọt vào danh sách bán chạy, mãi cho đến cuốn này. Xuất bản bằng
tiếng Pháp vào giữa năm ngoái, “L’Anomalie” nhanh chóng bán được hơn 1 triệu cuốn
– một kỷ lục chưa từng thấy tại Pháp trong mấy chục năm qua. Sách được trao giải
Goncourt năm 2020 và tháng rồi đã được dịch sang tiếng Anh với tựa đề “The
Anomaly”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Điểm bất thường ở đây là chuyến bay Air France 006 từ Paris
đến New York ngày 10 tháng 3 năm 2021 bị rơi vào vùng thời tiết xấu, máy bay chao
đảo, có lúc rơi tự do nhưng cuối cùng cũng hạ cánh an toàn. Một trăm linh sáu
ngày sau, cùng chuyến bay Air France 006 đó, cũng trên lộ trình Paris đến New
York, cũng bay bằng máy bay Boeing 787, cũng hai viên phi công và 230 hành
khách đến sợi tóc, lông chân không khác gì chuyến bay trước… lại rơi vào vùng
thời tiết xấu, máy bay quăng quật một lúc, phát tín hiệu cấp cứu và sau đó hạ
cánh. Thế là thế giới rơi vào tình huống kinh khủng: có mấy trăm bản sao những
con người cụ thể đang song song tồn tại trên thế giới này; chỉ khác nhau ở hơn
ba tháng ký ức một bên có một bên không.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">“The Anomaly” không bắt đầu ngay bằng câu chuyện khoa học viễn
tưởng như thế. Tác giả nhẩn nha mỗi chương viết về một nhân vật trên chuyến bay
này: từ tay sát thủ chuyên thực hiện các hợp đồng giết mướn đến ông nhà văn
thành công hơn trong nghề dịch sách; từ viên phi công sau khi hạ cánh phát hiện
mình bị ung thư giai đoạn cuối đến anh chàng ca sĩ đồng tính người Nigeria… Điểm
chung duy nhất của các nhân vật này là đi trên chuyến bay 006 định mệnh. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Xin bạn đọc thứ lỗi vì người viết đã tiết lộ một phần cốt
truyện nhưng chỉ là một phần rất nhỏ - câu chuyện sau khi phát hiện chuyến bay
006 bỗng dưng tạo ra thêm một bản sao y chang mới là phần chính. Các nhân vật trên
chuyến bay nghĩ gì khi biết có thêm một bản sao của chính mình đang tồn tại, hiện
đang ăn ngủ chơi đùa với vợ con mình? Ghen tức, tranh giành hay đồng cảm, thú vị
quan sát? Những người chung quanh sẽ phản ứng như thế nào, chọn ai là người thật,
ai là bản sao? Bạn bè sẽ chơi với ai, e dè ai? Luật pháp sẽ thừa nhận người
trên chuyến bay trước hay chuyến bay sau, ai có quyền sở hữu nhà, nhận tiền
lương hay bị vào tù vì phạm tội? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Giả thử cuộc đời này là một không gian giả lập do con cháu
chúng ta vài ngàn năm nữa dựng lên trong các hệ thống máy tính siêu mạnh của
chúng, rất có thể chương trình bị một lỗi nhỏ, một chuyến bay bỗng dưng tách
làm hai bản sao, hạ cánh cách nhau 106 ngày. Nếu vậy cách xử lý hay nhất là gì?
Tiếp tục cho mấy trăm con người giống nhau đến tận các DNA va chạm nhau với đủ
thứ rắc rối từ đạo đức đến luân lý đến luật lệ hay cứ “delete” bớt một bản sao
như có người đề nghị với Tổng thống Mỹ sau khi hiểu sự tình? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đến đây bạn đọc có thể hình dung ra sức hút của “The
Anomaly”, mở đầu như một tiểu thuyết hình sự với một nhân vật giết thuê rồi
chuyển sang truyện tình cảm khi miêu tả cuộc tình lãnh mạn. Sau khi để lộ ra
đây có thể là một cuốn khoa học giả tưởng kiểu như phim “The Matrix” sách nhanh
chóng chuyển qua dạng triết học với những câu hỏi không dễ trả lời. Như nhân vật
nữ luật sư có thai trong thời gian ba tháng bản sao của cô chưa xuất hiện – đối
diện với chọn lựa ai phải ra đi, người nữ luật sư tháng Sáu nhường cuộc sống có
chồng, có sự nghiệp cho nữ luật sư tháng Ba vì cái thai mà cô không có. Như nhà
văn tháng Ba sau chuyến bay bổng lên tay, viết một tác phẩm bán chạy cả triệu bản
nhưng cuối cùng đi tìm cái chết không ai hiểu vì sao. Nhà văn tháng Sáu bỗng
dưng nổi tiếng vì một tác phẩm đọc thì đúng là giọng điệu của mình như không phải
do mình viết ra – nay có nhận không, có hưởng vinh quang đó không!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có lẽ dân Pháp tìm đọc cuốn “L’Anomalie” bởi khung cảnh bị
cách ly với bên ngoài trong suốt một thời gian dài chống dịch Covid-19, họ tìm
thấy sự đồng cảm như thể đang sống trong một thế giới giả lập. Khó lòng tin được
thực tế đường phố Paris đông đúc tấp nập nay vắng hoe không một bóng người. Chấp
nhận giả thuyết giả lập còn dễ hơn chuyện thừa nhận phải làm việc từ nhà, con
cái học trên các lớp ảo, gặp người thân qua màn hình máy tính, mọi việc ngưng đọng
lại vì một con virus không ai tường mặt… <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có người bảo thế giới này đúng là giả lập; chứ làm sao giải
thích được cho đến nay vẫn có người tin trái đất phẳng, có người tranh nhau mua
các tác phẩm ảo giá cả triệu đô-la. Không giả lập sao được khi ông chủ Facebook
Mark Zuckerberg chỉ vừa tuyên bố đổi tên công ty thành Meta để xây dựng một đa
vũ trụ Metaverse, người ta bắt đầu tranh nhau mua bán địa ốc ảo, tài sản áo, kể
cả giày Nike ảo để sau này đem ra xài trên thế giới Metaverse kia. Chỉ là do một
tay lập trình nào đó 1.000 năm sau tinh nghịch chế ra chứ làm sao thiên hạ có
thể tin vào những chuyện điên rồ thế kia. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trả lời phỏng vấn của báo chí, nhà văn 64 tuổi nói: “Tôi ngạc
nhiên vì sự thành công của cuốn sách, nhất là khi nó mang tính thử nghiệm, rất
kỳ quái và hơi điên một chút”. Ông nói thêm: “Có lẽ đọc nó là phương cách trốn khỏi
thực tế chăng”. Le Tellier cho biết ông bị cuốn hút vào ý tưởng bản sao con người:
“Thật thú vị nếu về nhà tôi thấy một bản sao chính tôi đang ngồi chờ ở đấy. Tôi
sẽ phản ứng như thế nào đây?” Thế là ông bỏ ra một năm để viết cuốn “Điểm bất
thường”, thỉnh thoảng lại đem chính mình ra diễu nhại bằng một nhân vật nhà văn
giống như ông. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Cách các nhà văn thường dùng khi viết tiểu thuyết là sáng tạo
ra các nhân vật rồi đẩy nhân vật vào các hoàn cảnh có gút thắt để làm họ sống như
thật. Ở đây Le Tellier làm ngược lại: dựng ra một bối cảnh kỳ dị trước rồi thả
vào đó bảy tám nhân vật sẽ bị hoàn cảnh buộc phải có những ứng xử bất thường. Như
khi được giải thích một trong những giả thuyết giải thích trường hợp kỳ lạ của
chuyến bay 006, Tổng thống Mỹ giận dữ đáp: “Những gì ông miêu tả thật quái đản.
Tôi không thể nào là một chú Super Mario (nhân vật trong trò chơi hái nấm) và
chắc chắn tôi sẽ không đứng ra giải thích cho dân Mỹ rằng họ chỉ là những
chương trình máy tính trong một thế giới ảo”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Để chuyện thật, ảo chuyện giả lập sang một bên, cuốn tiểu
thuyết buộc người đọc phải trả lời một câu hỏi như cách tác giả đặt vấn đề: “Rốt
cuộc, câu hỏi mấu chốt cho mọi nhân vật, câu hỏi duy nhất là, tôi sẽ làm gì với
tình yêu của tôi?”. Le Tellier nói với báo chí: “Tình yêu là điểm khi mọi nhân
vật sẽ chao đảo, nơi họ mềm yếu và nơi họ phải quyết định. Với mọi thứ khác, họ
có thể thương lượng. Tình yêu đi liền với sự chiếm hữu; khi một biến thành hai,
mọi chuyện trở nên phức tạp”. Đúng là mọi chuyện có thể thương lượng – trừ tình
yêu. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-54495098900892507592021-12-31T08:20:00.000+07:002021-12-31T08:20:02.107+07:00NFT<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Thăm lại hiện
tượng NFT</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Cách đây không lâu khi các NFT mới xuất hiện, báo chí trong
đó có <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tuổi trẻ Cuối tuần</i> đã có nhiều
bài giải thích, kể đầu đuôi sự ra đời của hiện tượng “Non-Fungible Token” này (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Hết tiền mã hóa đến tranh mã hóa</i>). (<a href="http://nguyenvanphu.blogspot.com/2021/03/mua-ban-nft-la-mua-ban-cai-gi.html">Đọc thêm bài này</a>). Thế
nhưng không ai ngờ chỉ trong mấy tháng cơn sốt NFT dâng cao gấp mấy lần, tháng
Giêng thị trường NFT vào khoảng 400 triệu đô-la nay đã lên đến 2 tỷ đô-la mỗi
tháng, quý 3-2021 đạt mốc 5,9 tỷ đô-la!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có lẽ đã đến lúc quay lại hiện tượng này để ít nhất khỏi bị
cuốn vào một mê hồn trận ai nấy đều biết là “ảo”, “không thể duy trì”, “trước
sau gì cũng nổ tung” nhưng ai nấy đều nghĩ mình sẽ kịp thoát trước; ai không
chơi sẽ thua thiệt. Nhắc lại một cách ngắn gọn: NFT là bản chứng nhận ảo duy nhất
cho một tài sản thật. Chẳng hạn cái NFT mà báo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Economist</i> đem ra bán đấu giá được gần 422.000 đô-la là giấy chứng
nhận quyền sở hữu trên không gian ảo cái bìa báo thật vẽ hình Alice đang ngắm
nhìn các đồng tiền mã hóa chui vào hang thỏ. Bìa báo in trên giấy, số lượng phát
hành bao nhiêu là có bấy nhiêu bìa thật tồn tại ngoài đời, báo vẫn giữ bản quyền.
Còn giấy chứng nhận NFT chỉ có một – ai mua là có quyền sở hữu. Điều mỉa mai là
báo nào đưa tin cũng kèm theo cái hình bìa để minh họa, xem như có hàng triệu tấm
hình bìa kỹ thuật số nằm khắp nơi, không khác gì nhau. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thử hình dung sau tờ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Economist</i>,
hàng ngàn hàng trăm ngàn nơi khác cũng hăm hở nhảy vào bán thử sản phẩm độc đáo
của họ ở dạng NFT; thử tưởng tượng hàng ngàn, hàng trăm ngàn nhà đầu tư có tiền
không biết bỏ vào đâu để kiếm lời cho nhanh, bèn tranh nhau mua các NFT này với
hy vọng chúng sẽ lên giá như tranh của các danh họa cổ điển. Chừng đó cũng đủ
nuôi “phong trào NFT” thêm một thời gian nữa. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nhưng đến nay đã rõ bên hưởng lợi ngay tức thì mỗi khi có một
giao dịch NFT chính là mạng lưới các máy tính đang duy trì cuốn sổ cái ghi nhận
sự sở hữu nói trên. Nói cuốn sổ cái đó là blockchain nghe rất “kỹ thuật số” nhưng
nói cho dân dã nó như cuốn sổ của Nam Tào, Bắc Đẩu ghi chuyện sinh tử của con
người. Để một NFT được ghi vào sổ cái, cũng như sau này bán lại cho ai thì ghi
sổ chuyển cho người sở hữu mới, cần phải trả phí xăng nhớt (tiếng Anh gọi là <i style="mso-bidi-font-style: normal;">gas</i>), giao động bất thường, có lúc chỉ
5-10 đô-la có lúc lên đến 70 đô-la mỗi giao dịch. Tờ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Economist</i> chịu mức phí tạo ra NFT là 98 đô-la. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nơi hưởng lợi thứ nhì là các dịch vụ tạo ra NFT như <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Economist</i> cho biết họ sử dụng dịch vụ của
Foundation với mức phí là 15% giá trị giao dịch ban đầu và sau này nơi mua có
bán lại bức tranh NFT này thì phải trả 5% cho mỗi giao dịch bán lại đó. Có lẽ tờ
báo còn phải trả phí cho luật sư để soạn thêm phụ lục hợp đồng, nói rõ người
mua NFT này không nắm copyright của cái bìa gốc, bản quyền vẫn nằm trong tay <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Economist</i>. Trước khi chuyển số tiền bán
được cho một tổ chức từ thiện, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Economist</i>
để dành 16,67% lỡ sau này bị bắt đóng thuế thì có mà đóng. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Như thế thị trường NFT đang sôi động có lợi cho nhiều bên; từ
bên tạo ra NFT để bán đến các nơi làm dịch vụ liên quan, sàn tổ chức các cuộc
bán đấu giá, thậm chí ngân sách các địa phương. Chỉ có nhà đầu tư cuối cùng ôm
các NFT không bán cho ai được nữa mới chịu lỗ nhưng nhà đầu tư này chưa xuất hiện.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dĩ nhiên bên tin vào giá trị bền vững của các NFT sẽ nói bản
chứng nhận duy nhất này là một hình thức xác lập quyền sở hữu rất độc đáo trong
thế giới ảo. Trong thế giới kỹ thuật số, một bức tranh lưu ở dạng JPEG chỉ cần dùng
lệnh copy là có thể sao chép thành nhiều bản; một bản nhạc gắn vào email gởi đi
cho người khác sẽ thành bản sao không thể phân biệt được với bản gốc… NFT sẽ giải
quyết vấn nạn sao chép này, kiểu như ai cũng có thể mua bản in bức tranh “Mona
Lisa” nhưng chỉ có một bản gốc duy nhất treo ở Viện bảo tàng The Louvre. Vấn đề
ở chỗ làm gì với quyền sở hữu này thì chưa được ai giải thích cho cặn kẽ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Để thu hút nhiều người tham gia thị trường NFT, người ta
nghĩ ra đủ cách để tạo NFT giá rẻ như trường hợp một người mua bức tranh nổi tiếng
về cắt thành 10.000 mảnh để bán lẻ. Loic Gouzer là một người từng điều hành
hãng đấu giá Christie’s, từng tổ chức cuộc đấu giá một bức tranh của Leonardo
da Vinci với mức giá kỷ lục 450 triệu đô-la. Tháng Năm, ông này cùng một nhóm
chuyên gia tiền mã hóa mua bức tranh “Love Is in the Air” của họa sĩ Banksy với
giá 12,9 triệu đô-la. Giờ nhóm này có kế hoạch cắt nhỏ bức tranh thành 10.000 NFT
để bán, mỗi mảnh giá 1.500 đô-la. Dĩ nhiên, bức tranh mua về vẫn còn đó; cái họ
bán là giấy chứng nhận quyền sở hữu ảo nhưng bán từng phần của giấy chứng nhận
này cho dễ kiếm người mua. Còn lập luận của Gouzer là muốn ai cũng đủ điều kiện
tài chính tham gia thị trường sưu tầm mỹ thuật!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ở hướng ngược lại, hồi tháng trước hàng ngàn người yêu thích
tiền mã hóa đã cùng nhau góp tiền để tham gia đấu giá mua một bản in gốc Hiến
pháp Mỹ. Họ góp bằng đồng Ether, đổi ra đô-la được 40 triệu nhưng sau rốt thua cuộc
trước một nhà sưu tập tư nhân trả 43,2 triệu đô-la. Điều đáng nói là sau khi đấu
giá thất bại, ban tổ chức đang gặp khó khăn khi trả tiền về cho người đóng góp vì
“phí xăng dầu” quyên góp tiền rồi phí chuyển trả tiền qua blockchain Ethereum đã
ăn hết 1,2 triệu đô-la. Tiền phí không tương quan với tiền gởi – gởi 100 đô-la chịu
phí cũng gần như gởi 1 triệu đô-la nên có người quyên góp 170 đô-la bằng đồng
ether phải tốn phí đến 50 đô-la, tiền mới về ban tổ chức. Nay để yêu cầu trả lại
tiền, người góp thêm một lần nữa phải chịu phí giao dịch! Chừng đó đã thấy sự
phi lý của đồng tiền mã hóa nói riêng và các NFT nói chung. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Với các doanh nghiệp tham gia thị trường NFT, nổi bật là các
hãng giày, đầu tiên là Nike, sau đến Adidas đều tỏ ý sẽ sớm có sản phẩm giày
NFT để dân chúng sử dụng trong không gian ảo metaverse. Sau giày ảo sẽ đến quần
áo thể thao ảo, rồi đủ loại phụ tùng chơi thể thao trong thế giới ảo với lập luận
sau khi con người có vật thế thân trên không gian ảo, cần mặc đồ, đi giày cho nhân
vật thế thân này. Để bán giày NFT cho dễ các hãng này sẽ liên kết với nhiều bên
như bên chuyên mua bán NFT, các ngôi sao thể thao, các sàn tiền mã hóa… Tuy
nhiên có thể họ không tranh đua nổi với các startup nhạy bén như hãng Rtfkt do
ba người bạn thành lập chuyên sản xuất giày thể thao dạng NFT, đã bán được nhiều
giày ảo, mỗi đôi giá từ 3.000 đến 10.000 đô-la. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Vụ gây ồn ào trên thị trường NFT gần đây nhất là đạo diễn Quentin
Tarantino tuyên bố sẽ đem 7 cảnh trước đây chưa từng công bố trong phim Pulp
Fiction năm 1994 ra bán dưới dạng NFT. Ngay lập tức hãng phim Miramax đáp trả sẽ
kiện vì họ đang giữ bản quyền phim này; rằng kế hoạch của Tarantino sẽ làm giảm
giá trị các NFT mà hãng Miranmax đang ấp ủ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Một điều rất lạ - mặc dù các NFT được mua bán bằng đồng Ether
nhưng lúc nào người ta cũng tự động đổi ra đô-la như để “hù thiên hạ” bằng những
mốc giá trên trời. Như NFT hình bìa tờ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Economist</i>
giá gần nửa triệu đô-la chứ thật ra người mua trả 99,9 Ether và với sự sụt giá
thê thảm của các đồng tiền mã hóa vào tuần trước, nay nếu đổi ra đô-la thì giá
chỉ còn chừng 350.000 đô-la. Giả thử cơn sốt Bitcoin hay Ether bị xẹp bóng, giá
các NFT cũng sẽ xẹp theo, bán xong chưa chắc đã đủ để đóng “phí xăng dầu”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Box<o:p></o:p></i></p>
<p class="MsoNormal">Hiện nay cộng đồng mua bán NFT vẫn còn nhỏ, chừng 1 triệu
người vì quá trình mua bán chúng còn nhiêu khê. Hầu hết các NFT đều được tạo ra
trên blockchain Ethereum; mua bán chúng phải dùng đồng Ether. Có thể mua ether trên
sàn Coinbase, sàn Binance hay dùng các ứng dụng mua bán chứng khoán như
Robinhood. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Người mua phải tạo ví tiền mã hóa để chứa Ether, mua và nhận
NFT, ví phổ biến nhất hiện nay là MetaMask, nằm ngay trên trình duyệt Chrome
hay Firefox khi tải về thành một phần mở rộng. Ví dưới hình thức ứng dụng trên
điện thoại di động hạn chế hơn nhiều. Có ví rồi phải kết nối nó với một chợ NFT
như Foundation, OpenSea, SuperRare mới bắt đầu mua bán NFT. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Vì các NFT được duy trì trên các blockchain, giả thử các
blockchain này giải tán, chưa ai biết số phận các NFT có giá từ vài ngàn đến
vài chục triệu đô-la sẽ đi về đâu hay sẽ tan biến trong không gian ảo?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-45033426130904094092021-12-31T08:15:00.003+07:002021-12-31T08:15:57.071+07:00Nỗi phiền… công nghệ<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Nỗi phiền…
công nghệ</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">N. là một người yêu công nghệ, mỗi tối đọc xong chương sách
định đi ngủ, anh ước gì có thể ra lệnh cho chiếc đèn trong phòng để nó tự tắt, khỏi
mất công ngồi dậy đến bấm công tắc đèn. Vì thế khi đọc thấy có loại đèn tuýp 1,2
mét tích hợp wifi, có thể điều khiển bằng điện thoại di động, N. đặt mua ngay. Đèn
mang thương hiệu của một hãng trong nước nhưng ứng dụng tải về chỉ có tiếng
Anh. N. đoán đây là sản phẩm của các công ty bên Trung Quốc, hãng trong nước đặt
sản xuất rồi ghi nhãn của mình; còn ứng dụng thì được giao trọn gói, chưa thể Việt
hóa ngay. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Loay hoay một hồi cũng bắt được đèn vào tường, cài ứng dụng,
kết nối đèn với hệ thống wifi, N. khoái chí bấm bấm, xoay xoay trên màn hình điện
thoại để tắt mở, tăng sáng, làm mờ, chuyển tông màu từ trắng qua vàng… Nhưng N.
chưa thỏa mãn, anh thấy ứng dụng báo có thể kết nối với Google Assistant để ra
lệnh bằng giọng nói và đúng như nghi ngờ của anh, khi tìm tên hãng để kết nối,
anh phải điền tên khác theo hướng dẫn chứ không phải thương hiệu của công ty
trong nước. Không sao, miễn là nó hiểu mệnh lệnh của mình để thực hiện.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Lần đầu khi N. ra lệnh “OK, Google, tắt đèn”, máy bèn hỏi lại,
“Bạn nói gì tôi chưa hiểu. Xin vui lòng nhắc lại”. Nhắc vài lần thì máy báo, “Hệ
thống nhà bạn chưa có đèn kết nối”. Có lần N. ra lệnh tắt được nhưng biểu bật
đèn thì máy cứ ““Bạn nói gì tôi chưa hiểu. Xin vui lòng nhắc lại”. Đứa con của N.
sau một hồi ngồi chờ, mất kiên nhẫn bỏ đi chơi sau khi phán: “Sao ba không ngồi
dậy đi tắt đèn còn khỏe hơn”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chưa hết, khi N. từ bỏ giấc mơ ra lệnh bằng giọng nói, quay
về điều khiển trên điện thoại di động thì đèn báo “offline”, tức mất kết nối với
wifi. N. phải xóa đi làm lại nhưng lâu lâu ứng dụng lại đơ ra, báo mất kết nối.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có thể nói sau vài ba năm nghe ca tụng về các thứ từ
“Internet vạn vật” đến “thành phố thông minh”, từ “mạng 5G tốc độ khủng” đến “dữ
liệu lớn”… công nghệ ứng dụng vào cuộc sống để làm ra ngôi nhà thông minh có những
tiến bộ nhưng đa phần chỉ dừng lại ở mức thử nghiệm, biễu diễn. Hiện nay đã có
thể mua một bộ phát hồng ngoại vài trăm nghìn về để biến mọi vật dụng có dùng
điều khiển từ xa như máy lạnh, TV, quạt, dàn máy… từ “vô tri” thành “thông
minh”. Kết nối để biểu diễn tiềm năng thì được còn không ai có thể, muốn mở cái
máy lạnh, phải cầm chiếc điện thoại lên, mở ứng dụng, ngồi chờ màn hình điều
khiển hiện lên để bấm nút. Không ai đủ kiên nhẫn nhắc đi nhắc lại một lệnh đơn
giản vài lần để máy hiểu mà làm theo. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Điều này không chỉ đúng với Việt Nam, nơi chịu ảnh hưởng rất
đậm nét thị trường vật dụng công nghệ rẻ tiền nhập từ Trung Quốc. Nó còn đúng với
các nước Âu, Mỹ. Mới cách đây hơn một tuần, dịch vụ điện toán đám mây của
Amazon trục trặc làm hàng chục ngàn người ở Mỹ không thể mở cửa vào nhà. Đó là
do họ lắp cửa có khóa thông minh đóng mở bằng giọng nói. Một khi ứng dụng của họ
trên điện thoại di động không thể kết nối với máy chủ họ đành chịu, ra lệnh
không được mà mở ứng dụng cũng thua. Lần sụp mạng này còn ảnh hưởng đến những
người sử dụng tủ lạnh thông minh, dịch vụ coi phim trực tuyến, hệ thống đèn thông
minh, loa thông minh. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đáng buồn nhất là bây giờ các tờ báo chuyên về công nghệ lại
khuyên người dùng không nên dựa quá nhiều vào các thiết bị luôn kết nối (được mệnh
danh là Internet of Things – vạn vật kết nối). Như tờ Computerworld khuyên:
“Máy rửa chén, hệ thống đèn màu dùng trong mùa lễ, tủ lạnh, bàn chải đánh răng…
đâu cần kết nối với đám mây”. Có tờ còn phán, Giấy mơ ngôi nhà thông minh đã chết!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Các hệ thống thiết bị gia dụng thông minh hiện còn rất phức
tạp, đắt tiền, nhiều trục trặc và không chịu nói chuyện với nhau. Cứ hình dung
từ thập niên 1990 đến nay biết bao nhiêu phiên bản Windows ra đời để chúng ta có
thể sử dụng máy tính suốt ngày không bị treo; mỗi lần ra phiên bản sửa lỗi Microsoft
lại bắt người dùng bỏ tiền ra mua như mới. Các trợ lý thông minh ảo từ Siri của
Apple, Google Assistant của Google hay Alexa của Amazon vẫn còn như Windows phiên
bản 3.1 với Siri là khá nhất vì dù không hiểu lệnh cũng cố gắng trả lời theo kiểu
hài hước, dí dỏm cho đỡ quê. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trong khi thế hệ trẻ quay về xài đĩa than để nghe nhạc, thế
hệ lớn tuổi một chút vẫn có thể “chơi công nghệ” bằng các món đồ rẻ tiền để có
được cảm giác “kiểm soát cả thế giới quanh ta” nếu đặt kỳ vọng thấp hơn. Thế
nhưng đừng ảo tưởng công nghệ “thông minh” sẽ đem lại sự tiện dụng, thoải mái
như một cây đũa thần; nó chỉ là các món đồ chơi có thể đem lại sự phiền toái và
sự thất vọng. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-59372603424801429302021-12-31T08:14:00.004+07:002021-12-31T08:14:37.106+07:00Artificial Intelligence<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Khi AI vừa ngốc
vừa bướng</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Trong sự cố quốc ca Việt Nam bị tắt tiếng trong video tường
thuật trận bóng đá Việt – Lào trên kênh YouTube, một nhân vật ít ai để ý là con
AI của YouTube. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chính nó, hay nói đúng hơn chính sự vừa đần vừa bướng của cái
được mệnh danh là “trí tuệ nhân tạo” này đã làm Next Media lo sợ bị cáo buộc vi
phạm bản quyền bài hát này nên tự tắt tiếng. Họ sợ bởi từng có tiền lệ AI lấy hết
doanh thu quảng cáo của một kênh chuyển cho kênh khác chỉ vì kênh trước phát tường
thuật một trận bóng đá, đầu trận có phát bản ghi quốc ca Việt Nam do kênh sau
đăng ký bản quyền. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nếu AI thật sự thông minh hay YouTube được con người trực tiếp
quản lý, ắt sẽ phải hiểu quốc ca là do ban tổ chức trận đấu chọn và phát, có
liên quan gì đến kênh mua bản quyền phát sóng. Hơn nữa nếu nó thông minh, cùng
lắm nó chỉ chuyển doanh thu quảng cáo gắn với thời lượng có hát quốc ca – sao lại
chuyển cả doanh thu suốt trận đấu? Cứ hình dung giả thử tranh chấp giữa người với
người, ắt không ai ứng xử như thế; nhưng đằng này mọi chuyện là do máy móc xử
lý nên không biết khiếu nại với ai, với máy hay với người nếu bị phạt – liệu nói
với máy nó có hiểu hết các lập luận?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">AI chỉ mới
như một đứa bé<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Đây chỉ là một ví dụ mới nhất của một AI chưa trưởng thành mà
nhiều người đã từng gặp phải. AI thực chất chỉ là những thuật toán do con người
biên soạn theo dạng nếu… thì… Máy có năng lực tính toán gấp bội con người nên
trong tích tắc có thể chạy qua cả triệu tình huống “nếu, thì” như vậy nên một
khi được huấn luyện theo kiểu máy học, một chương trình AI có thể giải quyết rất
nhiều bài toán cho thực tế đặt ra. Nhưng dù có bao quát đến đâu, con người vẫn
không thể hình dung ra hết các tình huống và từ đó AI có thể rơi vào tình trạng
ngu ngơ dở khóc dở cười. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có lẽ ai cũng từng dùng Google tìm kiếm thông tin trước khi mua
một sản phẩm gì đó và rất ấn tượng khi thấy hàng loạt quảng cáo về sản phẩm này
cứ theo chân mình đi khắp mọi ngóc ngách Internet. Nhưng ấn tượng này nhanh
chóng chuyển sang sự bực bội vì sản phẩm đã mua, tiền đã trả thế nhưng quảng
cáo sản phẩm không chịu buông tha, ít nhất là vài tuần. Nhiều người khác kể AI
của Facebook thật ngu ngốc khi họ viết để cảnh báo các lập luận của giới chống
vaccine – thế mà Facebook dán nhãn “vi phạm cộng đồng” cho họ như thể họ là người
chống vaccine. Có người viết mẩu chuyện bình thường bị Facebook xem là quảng
cáo; có người đăng lại bài của chính mình bị Facebook bảo vi phạm bản quyền,
xóa tài khoản. AI của Facebook từng xem các bức danh họa cổ điển là tranh khiêu
dâm; Google từng ghi nhãn “khỉ đột” trên hình người da đen và khi bị phát hiện
bèn cấm luôn các từ khóa tìm kiếm gồm “gorilla”, “chimp”, “chimpanzee” hay “monkey”.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chính Andrew Moore, một phó tổng giám đốc của Google từng
phát biểu: “AI hiện đang cực kỳ ngu ngốc. Nó thật sự giỏi ở một số việc mà trí
não chúng ta không xử lý được nhưng nó chưa phải là một công cụ mà chúng ta có
thể ép làm những điều chung chung như loại suy hay tư duy sáng tạo hay suy nghĩ
bên ngoài khung khổ thông thường”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Để tránh đi vào những lãnh vực gây tranh cãi như AI làm được
gì, chưa làm được gì cứ giả định AI làm một số việc tốt đến 99% trường hợp. Nhưng
chỉ cần 1% làm sai là đã có thể gây ra những tai họa bất ngờ. Công nghệ nhận dạng
gương mặt hiện đã được thương mại hóa và được cảnh sát Mỹ dùng để tìm tội phạm.
Thế nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy thuật toán đằng sau công nghệ này từng nhận
diện sai nhiều vụ, dẫn tới bắt bớ sai người. Cứ tưởng tượng người ta dùng AI để
quét các gương mặt hành khách tại cổng vào một sân bay lớn; cứ nghĩ nó đúng
trong hầu hết trường hợp, nhưng chỉ cần trong 1.000 khách, nó nhận diện sai 10
người – 10.000 khách, sai 100 người. Sẽ có 100 người bị giữ lại, trễ chuyến
bay, bị tra hỏi vô cớ - tất cả chỉ vì con AI “gần hoàn hảo”!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Cãi không lại
em bé AI<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">AI sai sót cũng là chuyện tạm thời chấp nhận được đi nhưng vấn
đề nằm ở chỗ hiện nay nhiều nơi dựa vào AI để giao tiếp với khách hàng như
Amazon, Facebook, YouTube và từ đó khách phải chịu đựng sự bướng bỉnh của các
AI này. Ví dụ khi đội bóng Washington Redskins đổi tên vì từ “Redskin” được xem
là phỉ báng thổ dân da đỏ, AI của Amazon nhanh chóng cập nhật tình hình và… bất
kỳ cuốn sách nào tựa đề có từ “Redskin” đều bị lột bỏ mặc dù chúng được viết
trước khi đội bóng này mang tên khác. Mọi nỗ lực của các tác giả khiếu nại với
Amazon đều bị con AI bác bỏ cho đến khi báo chí biết chuyện, đưa tin, nhân viên
Amazon mới biết sự tình và sửa sai. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tuần trước chính YouTube công bố trong sáu tháng đầu năm có
đến 2,2 triệu vụ “đánh bản quyền” các video trên YouTube sau đó bị kiện là do
AI “đánh sai”. Dù 2,2 triệu vụ chỉ chiếm 1% trong 729 triệu vụ được xem là vi
phạm bản quyền, 99% là xuất phát từ “Content ID” - một công cụ AI của YouTube
chuyên rà soát xem ai vi phạm bản quyền - nhưng “thông minh” gì mà để sai cả mấy
triệu lần trong một thời gian ngắn! <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Danny Caine là chủ một tiệm sách ở Mỹ năm 2019 từng viết thư
cho Jeff Bezos, ông chủ Amazon để nói: “việc kinh doanh sách của ngài đã hạ thấp
giá trị của sách”. Ông đang viết một cuốn sách về đề tài này với tựa đề ông đưa
lên Twitter: “Amazon là xấu”. Điều buồn cười là AI của Amazon thấy hai từ
“Amazon” đi liền với “bad” bèn đáp trả cũng trên Twitter: “Chúng tôi rất tiếc
vì trải nghiệm của ông. Ông có thể cung cấp thêm chi tiết vấn đề ông gặp phải
được chăng. Chúng tôi có mặt ở đây để hỗ trợ bằng bất kỳ cách nào có thể được”.
Như thể ông Caine mua phải một cuốn sách in bị nhòe!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nhiều người châu Á kể khi họ vào trang web điền đơn xin hộ
chiếu tự động, đến khâu tự chụp ảnh, tự tải lên trang web, họ không thể nào vượt
qua vì chương trình cứ báo lỗi: “Ảnh bạn chụp không đạt yêu cầu của chúng tôi vì
mắt đang nhắm”. Lỗi này do máy không phân biệt nổi người mắt híp và người đang
nhắm mắt!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thiên hạ kháo nhau hàng đống câu chuyện AI gây những lỗi buồn
cười như ở khách sạn Henn-Na tại Nhật dùng robot và trí tuệ nhân tạo để phục vụ
khách nhưng đành sớm bỏ cuộc. Một chú robot phục vụ trong phòng cứ chờ khách ngủ,
ngáy to là đánh thức khách dậy, hỏi: “Xin lỗi ông nói gì tôi nghe không rõ. Vui
lòng nhắc lại yêu cầu”. Alexa, chiếc loa thông minh của Amazon nhanh nhẩu đặt
mua búp bê cho một đứa bé 6 tuổi, ngẫu nhiên ra lệnh cho loa. Điều đáng nói là
khi TV đưa mẩu tin này như một chuyện lạ bốn phương, hàng chục loa ở nhiều gia
đình nghe câu tường thuật trên TV lại tưởng được lệnh mua búp bê nên liên tục đặt
hàng! Một đội bóng Scotland dùng AI để camera tự động quay bằng cách theo dấu trái
bóng; khốn nỗi camera lại bám sát cái đầu hói của ông trọng tài nên cuối cùng khán
giả đề xuất nên cấp cho trọng tài cái mũ lưỡi trai che cái đầu hói cho AI khỏi
nhầm. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Năm 2016 Microsoft giới thiệu phần mềm tán gẫu thông minh
“Tay”; chỉ một thời gian ngắn sau khi bị thiên hạ cài cắm, chọc tức, “Tay” phán
toàn những câu động trời như “Hitler nói đúng”; “Vụ khủng bố 11/9 là do chính
phủ Mỹ dàn cảnh”… Microsoft đành gỡ bỏ chú AI này sau vỏn vẹn 16 giờ. Năm 2018
phần mềm nhận diện gương mặt “Rekognition” của Amazon khi cho nhận diện 28 nghị
sĩ Mỹ đã nhanh chóng xác định danh tính của họ là… 28 tội phạm có đầy đủ hồ sơ.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nhiều người nói, thôi kệ AI chưa hoàn chỉnh thì đành chịu với
lại nó đâu ảnh hưởng gì đến tôi vì tôi đâu tiếp xúc với AI. AI hiện ở quanh
mình mà chúng ta chưa nhận ra đó thôi. Một biên tập viên dù non kém đến đâu cũng
không bày mâm bát như Google News, toàn đưa các bản tin giật gân, câu khách lên
đầu. Bạn chỉ cần tìm “đồng hồ thông minh” một lần thôi, sau đó bản tin tự động
của Google News sẽ có nhiều tin “đồng hồ thông minh” dù bạn đã hết quan tâm đến
nó. AI như Google News hay YouTube là môi trường thuận lợi để tin giả, tin hở
hang, tin về mọi ngóc ngách của giới showbiz nhảy vào máy của bạn. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nhiều chuyên gia nay phải thừa nhận khó lòng xây dựng một AI
thông minh thật sự. AI có thể đánh cờ giỏi hơn người, đọc phim chẩn bệnh giỏi
hơn bác sĩ, tự lái xe, biết viết sách… nhưng AI không hiểu được mối quan hệ
nhân quả nên không bao giờ tự suy luận ra điều gì có ý nghĩa. Quan trọng nhất,
AI không bao giờ kết hợp được giữa “lý” và “tình”, lại luôn có một tỷ lệ sai
sót nhất định. Giao cho AI quản lý các mối quan hệ xã hội lâu nay là sự tương
tác giữa người với người là một sai lầm nên tránh. Nỗi sợ bị phạt như Next
Media là chuyện quá viễn tưởng, không thể để nó lan ra nhiều lãnh vực khác <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-86360584187203506472021-04-01T10:57:00.000+07:002021-04-01T10:57:04.687+07:00Vì sao người ta sợ AI đến thế?<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">Vì sao
người ta sợ AI đến thế?</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Nếu chỉ một mình các nhà văn viết truyện khoa học viễn tưởng
lo sợ có ngày trí tuệ nhân tạo (AI) chiếm ngự, điều khiển loài người thì không
nói làm gì. Đằng này ngày càng có nhiều nhà khoa học nổi tiếng cũng cảnh báo mối
nguy do AI đem lại, như Stephen Hawking từng nói: “Việc phát triển trí tuệ nhân
tạo hoàn chỉnh có thể dẫn đến sự diệt vong của loài người”. Vì sao có nỗi sợ
này? Không phải khi nguy cấp chỉ cần ngắt điện là tắt mọi AI sao? Về đề tài
này, tờ Vox vừa có một bài dài dạng hỏi đáp rất hữu ích. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b>Trước hết AI là gì?<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Người ta thường dùng cụm từ “trí tuệ nhân tạo” cho đủ loại chương
trình máy tính thông minh, từ ứng dụng Siri trên điện thoại iPhone, chương
trình dịch tự động của Google đến các phần mềm chơi cờ bất bại hay các hệ thống
tinh vi có thể ứng xử như một vị thần biết hết mọi thứ trên đời. Thật ra với
các nhà nghiên cứu, họ thường xếp các AI thành 2 dạng: AI chuyên biệt và AI tổng
quát. AI chuyên biệt nay đã giỏi hơn người trong nhiều lãnh vực: máy móc nay đọc
phim hay chẩn đoán ung thư chính xác hơn bác sĩ nhiều lần. AI tổng quát, tức
thông minh đủ thứ là chưa có, chưa hề tồn tại. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trong vài năm gần đây AI chuyên biệt đã có những bước tiến ghê
gớm. Như ứng dụng dịch tự động của Google đã giỏi hơn ngày xưa nhiều lắm rồi,
không còn các câu dịch ngây ngô nữa. Trong các hoạt động thường ngày, chúng ta từng
tiếp xúc với nhiều dạng AI chuyên biệt như trả kết quả tìm kiếm thông tin trên
Google, sắp xếp thông tin trên trang Facebook của từng người, hiển thị các
video trên YouTube, giới thiệu phim, nhạc trên Netflix hay Spotify. Có những
chương trình máy tính thông minh biết viết báo, soạn nhạc mà kết quả không kém
gì do người làm, tốc độ thì nhanh gấp triệu lần. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Những tiến bộ này một phần là do con người đã biết cách bày
cho máy tự học. Thoạt tiên phải trưng ra từng tấm hình và dạy cho máy đây là
con mèo, kia là con chó nhưng sau đó nó tự học bằng cách thu thập một lượng dữ
liệu khổng lồ, xử lý chúng rồi tự rút ra các quy luật cần thiết. Trong quá
trình này máy đã học được các kỹ năng nhận diện hình ảnh, nhận biết ngôn ngữ chẳng
khác gì quá trình học của một đứa bé. Chẳng sớm thì muộn sẽ xuất hiện các hệ thống
AI tổng quát như một “túi khôn” vô hạn mà con người có thể thò tay vào khai
thác. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Với những ai vẫn còn hoài nghi khả năng máy tính thông minh
hơn con người, cứ thử tưởng tượng một kịch bản: người ta làm ra một hệ thống AI
thua sút con người đủ mọi phương diện chỉ trừ một lãnh vực: AI này là một kỹ sư
chuyên thiết kế và cải tiến các hệ thống AI sao cho ngày càng hoàn thiện hơn. Vậy
là nó cứ mày mò thử sai để các sản phẩm của nó – các AI đời mới – ngày càng thông
minh hơn như một vòng tròn khép kín, không cần sự can thiệp của loài người nữa.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">AI gây hại
ra sao?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Hiện nay dù chưa có AI tổng quát, các AI chuyên biệt đã có
thể gây hại cho loài người bằng đủ cách. Dùng các chương trình viết tin tự động,
người ta đã có thể đẻ ra đủ loại “tin giả” đọc vào nghe như thật và thực tế mạng
xã hội đang dày đặc thông tin loại này, tức thông tin trộn lẫn giả với thật do
máy nhào nặn ra rồi tự động đưa lên hàng ngàn, hàng chục ngàn tài khoản giả
cũng do máy tạo ra. Các thuật toán sử dụng AI đang dựa vào thói quen của người
dùng để giới thiệu video mới trên YouTube; vì người soạn thuật toán muốn giữ
chân người xem càng lâu càng tốt nên chương trình AI sẽ giới thiệu các video gây
nghiện, gây tò mò, y như thủ thuật viết tít câu khách của báo lá cải ngày trước.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Máy bay không người lái được điều khiển một phần do người, một
phần do phân tích của AI đưa ra có thể dẫn đến cái chết của thường dân khi được
sử dụng để tiêu diệt một tay khủng bố nào đó. Chương trình nhân diện gương mặt
người từng dẫn tới nhiều trường hợp bắt nhầm người trong thực tế. Các trường hợp
này có thể gán tác hại của AI do nhầm lẫn của con người nhưng nó hé lộ cho thấy
một tương lai khủng khiếp khi AI được sử dụng nhiều hơn trong cuộc sống và sẽ
quyết định nhiều thứ hơn liên quan đến sự an nguy của nhiều người. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Máy học, có nghĩa quá trình này không có sự can thiệp của
con người và con người không hiểu hết các khâu máy tự học kiến thức mới. Giả thử
chúng ta bảo một AI làm sao chơi game được điểm càng cao cao tốt, mục đích là để
máy tự chơi và học được các kỹ năng liên quan đến chơi game. Nhưng máy tự học và
thấy chỉnh sửa luật chơi từ gốc sẽ giúp nó đạt điểm tối đa. Nó sẽ đi theo con
đường “tà đạo” này một cách tự nhiên, không chút áy náy chơi gian. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Stephen Hawking đã dùng ẩn dụ giết kiến để minh họa cho khả
năng AI gây đại họa. Ông viết: “Có lẽ bạn không phải là người thù ghét gì lũ kiến,
dí chân giết chúng chỉ vì độc ác. Nhưng giả thử bạn chịu trách nhiệm xây một đập
thủy điện và gần đấy có một tổ kiến sẽ ngập trong nước, vậy là lũ kiến đi tong.
Chúng ta đừng đặt con người vào vị trí của lũ kiến như thế”. Ý tưởng AI có thể
gây hại cho con người xuất phát từ chỗ chúng ta giao cho AI một nhiệm vụ, chúng
sẽ tìm mọi cách để thực hiện nhiệm vụ đó, bất kể sẽ có hại hay không cho con
người. Ví dụ có một hệ thống AI được giao nhiệm vụ tính toán một con số nào đó,
AI này nhận ra nếu dùng hết nguồn lực tính toán trên thế giới thì việc tính
toán sẽ nhanh hơn và nếu dùng một vũ khí sinh học nào đó để tiêu diệt hết loài
người thì nguồn lực tính toán sẽ tập trung về một mối – thế là nó sợ gì mà
không cho nổ quả bom sinh học đó. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hiện nay các chương trình máy tính đã rất phức tạp, phát hiện
một lỗi đã là khó; giả thử máy có khả năng điều chỉnh chương trình, thêm vào
các biến số mới, các mục tiêu mới thì loài người làm sao phát hiện kịp thời để chỉnh
sửa. Nhu cầu tự thân của mọi chương trình máy tính thông minh là thu nhận thêm
nguồn lực, tìm cách để cải thiện hiệu năng, chống lại mọi điều chỉnh trái ý nó
hay mọi nỗ lực phá hoại nó. Đây chính là tiền đề AI trở nên “tham lam, độc ác, tàn
bạo” chỉ bởi vì nó muốn thực hiện tốt nhất nhiệm vụ loài người giao cho nó dù
quá trình này buộc nó dí chân giết muôn người. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trong thực tế, một AI của Google được giao nhiệm vụ sao cho
có càng nhiều người nhấp chuột vào quảng cáo càng tốt thì nó sẽ ưu tiên cho nhiệm
vụ đó – bất kể quá trình này có thể cản trở người đọc báo một cách khó chịu. Các
AI dùng trong nhận diện gương mặt người từng bị cho là có thiên kiến với người
da màu y như trong đời thật… <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Sao chúng
ta không tắt máy đi nếu nó gây hại?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Nhiều người suy nghĩ trí tuệ thông minh nhân tạo mà khôn
ngoan quá, con người cứ thiết kế sẵn nút tắt mở - nó có tác hại gì, chúng ta cứ
ngắt điện là xong. Đã gọi là thông minh thì một hệ thống AI tinh quái sẽ biết
tìm cách ngăn cản không cho người ta ngắt điện nó. Hầu như các cuốn truyện viễn
tưởng về AI đều xoay quanh nỗ lực của loài người ngắt kết nối cỗ máy đang hủy
diệt nhân loại và cách cỗ máy này chống lại. Quan trọng nhất, một hệ thống
thông minh thật sự sẽ làm loài người mất cảnh giác, không hề hay biết nó đang hủy
hoại chúng ta. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Cứ như hiện nay, ai cũng biết mạng xã hội đang làm hỏng mọi
cuộc tranh luận nghiêm túc, phá hủy thay vì xây dựng các mối quan hệ, gây thù hằn
hơn là kết nối mọi người lại với nhau. Thế nhưng có phải ai cũng tắt mạng xã hội
ít nhất cho riêng mình được đâu. Nhiều nhà tư tưởng cho rằng các hệ thống AI
sau này sẽ kết hợp để trở thành một phần của Internet lúc đó chúng hiện diện khắp
nơi, biết đâu là nút tắt mở để ngắt kết nối? Lúc đó tắt một máy tính sẽ không
có ý nghĩa gì nữa cả. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Các nước
đã có chính sách gì chưa?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Ngày xưa lúc nhà văn viễn tưởng Isaac Asimov viết về các thế
hệ robot trong tương lai thông minh tài giỏi hơn người, ông đã tự đặt ra ba
nguyên tắc để khắc chế mọi tác hại bọn robot này có thể gây ra: 1) robot không
được gây thương tổn cho con người, hay do không chịu hành động mà để con người
bị thương tổn; 2) Robot phải tuân thủ các mệnh lệnh do con người đưa ra trừ phi
lệnh đó trái với điều 1; 3) Robot phải bảo vệ sự tồn tại của chính nó miễn là
điều này không mâu thuẫn với điều 1 và điều 2. Sau đó hầu như mọi nhà văn viễn
tưởng khi viết về robot hay AI đều dựa chuẩn mực đạo đức trên 3 nguyên tắc này.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Điều đáng ngạc nhiên là cho đến nay chưa có một chính sách
chính thức nào được công bố về các giới hạn đặt ra cho các hệ thống AI. Hình
như các chính trị gia, người viết chính sách chưa hiểu hết về AI và chưa thấy mối
đe dọa này như một vũ khí chính trị. Riêng các tổ chức tư nhân đã có nhiều
nghiên cứu về đề tài này như tổ chức phi lợi nhuận MIRI chuyên nghiên cứu về
cách thiết kế các chương trình trí tuệ nhân tạo mà con người có thể tiên đoán
hành vi, nhờ thế có thể tạo ra một hành lang an toàn. Hay tổ chức OpenAI của
Elon Musk thành lập vừa nghiên cứu năng lực của các hệ thống AI vừa nghiên cứu
về bảo đảm tính an toàn của chúng. Hệ thống DeepMind của Google một AI tiên
phong có riêng một đội ngũ lo về an toàn. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Với chúng ta, những “đại gia” công nghệ như Facebook hay
Google đang biên soạn các chương trình AI nào, ứng dụng chúng vào các sản phẩm
của họ ra sao, tác động tinh vi lên ứng xử của chúng ta như thế nào… chúng ta
hoàn toàn không biết. Đó mới là mối nguy rõ rệt và hiển hiện chứ không hề là
chuyện viễn tưởng. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-12803160286825493612021-03-30T09:26:00.003+07:002021-03-30T09:26:56.781+07:00Vì sao yếu tiếng Anh?<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Vì sao yếu
tiếng Anh?</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Trình độ tiếng Anh của học sinh Việt Nam càng ngày càng giảm
sút. Đó không phải là nhận định chủ quan của người viết bài này – đó là kết quả
tổng hợp của tổ chức giáo dục EF dựa trên bài khảo sát tiếng Anh với hơn 2,2
triệu người từ 100 nước trên thế giới trong đó năm 2020 Việt Nam xếp hạng 65
trong tổng số 100 nước tham gia. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nói “ngày càng giảm sút” vì từ năm 2015 đến 2018 Việt Nam
còn được xếp vào loại trung bình về kỹ năng tiếng Anh mặc dù thứ hạng hàng năm tụt
giảm đều. Qua đến năm 2019, bỗng tụt xuống loại kém, đứng thứ 52 trên 100 nước và
năm nay tụt thêm 13 bậc xuống hạng 65 vẫn trên 100 nước.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có thể đặt dấu hỏi về mức độ chính xác của khảo sát này vì
chỉ dựa vào bài kiểm tra miễn phí làm trên mạng tức những người tham gia là tự
nguyện, có thể tiếng Anh đang yếu nên mới tìm cách học thêm. Điểm số khảo sát
vì thế không đại diện cho năng lực tiếng Anh của người Việt nói chung và khó
lòng có thể so sánh với điểm số của nước khác. Thế nhưng khi so sánh với chính
mình, không thể phủ nhận xu hướng năng lực tiếng Anh, ít nhất là của người Việt
tham gia khảo sát của EF “ngày càng giảm sút” như đã nói ở trên để đi tìm
nguyên nhân và giải pháp. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Các dữ kiện khác cũng cho thấy so với các môn học khác, kết
quả học môn tiếng Anh của học sinh Việt Nam là kém. Với kỳ thi tốt nghiệp THPT
năm nay, trong khi điểm trung bình các môn Văn và Toán của thí sinh là 6,6, điểm
trung bình môn tiếng Anh chỉ ở mức 4,5 – môn duy nhất có điểm trung bình dưới 5;
đến 63,1% thí sinh đạt điểm dưới trung bình; điểm số có nhiều thí sinh đạt nhất
là 3,4 điểm – một mức rất thấp so với các môn thi khác. Phổ điểm môn tiếng Anh lệch
sang trái, tức số thí sinh có điểm dưới mức trung bình năm nào cũng cao, đã kéo
dài trong mấy năm nay. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trong khi đó, phải nói mức độ đầu tư của toàn xã hội và từng
gia đình, từng vị phụ huynh cho con em học tiếng Anh là rất cao, cao hơn hẳn
các môn khác. Chưa từng có môn học nào có sự phân biệt đối xử với học sinh như
môn tiếng Anh, đóng thêm tiền thì được vào học chương trình nâng cao, tiếng Anh
tích hợp, tiếng Anh tăng cường. Đóng thêm tiền thì được học với giáo viên người
nước ngoài, học sách của nước ngoài. Đó là chưa kể nhiều phụ huynh cho con em
đi học thêm tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ, với mức học phí cao gấp mấy
lần các môn khác. Có người nói nửa đùa nửa thật, biết đâu nếu để việc học tiếng
Anh bình thường như các môn khác, có khi kết quả lại khả quan hơn!<o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Phải nói thẳng với nhau việc dạy và học tiếng Anh không có
hiệu quả trước hết bởi năng lực các thầy cô môn này đa phần là còn yếu. Một lần
nữa, đây không phải là nhận định của người viết; đây là kết quả khảo sát năng lực
giảng dạy tiếng Anh của giáo viên tại nhiều địa phương – cách đây mấy năm báo
chí đưa tin địa phương nào cũng vậy, vài trăm giáo viên tham dự khảo sát, số đạt
chuẩn chỉ có vài người; trên bình diện toàn quốc, tỷ lệ đạt chuẩn chỉ vào khoảng
2%, 3%. Giáo viên được đào tạo theo kiểu cũ, chú trọng nhiều đến ngữ pháp, dịch;
nay khảo sát cả 4 kỹ năng nghe nói đọc viết theo chuẩn châu Âu thì tỷ lệ đạt thấp
không có gì đáng ngạc nhiên. Nguy hiểm nhất là giáo viên tiếng Anh dạy ở bậc tiểu
học lấy từ nhiều nguồn khác nhau, phát âm không chuẩn vào dạy các em đọc sai
ngay từ đầu, sau này rất khó sửa. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Do yếu về năng lực giao tiếp, việc giảng dạy trở nên máy
móc; chủ yếu dạy về ngôn ngữ tiếng Anh chứ hoàn toàn không xem nó là một phương
tiện giao tiếp. Thử hỏi các thầy cô mà xem, với họ mỗi bài học trọng tâm khi là
dạy cách dùng thì, khi dạy câu bị động, khi thì dạy cách sử dụng giới từ cho
đúng. Với họ, dạy cho học sinh làm đúng bài tập, bài thi là ưu tiên số một nên
giờ học thành giờ dạy các mánh lới làm bài thi. Họ không hề xem bài đọc là một
nội dung cần đọc để hiểu rồi thảo luận, trao đổi, hỏi đáp về nội dung đó. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Học sinh cũng vậy; lúc ở lớp nhỏ, các em còn hăm hở sử dụng
vài ba câu tiếng Anh mới học để đối đáp với bố mẹ ở nhà nhưng qua lớp lớn là hết;
không bao giờ các em nghĩ câu tiếng Anh vừa học là để nói với người nước ngoài
nhằm mục đích giao tiếp. Thấy bài đọc tiếng Anh phản ứng đầu tiên của nhiều em
là cố dịch ra tiếng Việt để xem bài nói chuyện gì, xong rồi chú ý đến các phần
người ta hay hỏi trong bài thi. Không bao giờ với các em, bài đọc có nội dung hấp
dẫn, lôi cuốn hay cung cấp cho các em điều mới, điều hay. Học ngoại ngữ là luyện
tập, cứ luyện đều như múa quyền để khi cần bật ra đánh trúng; đằng này học ngoại
ngữ mà nghiền ngẫm để làm bài tập như toán như hóa thì làm sao không yếu dần
cho được. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Để thay đổi, không thể một sớm một chiều đào tạo lại giáo
viên nên phải dựa vào công nghệ. Có thể tổ chức các lớp tập huấn để bày cho
giáo viên cách sử dụng các ứng dụng phục vụ chuyện dạy như từ điển có phát âm, phần
mềm đọc to văn bản, thậm chí ngay cả Google Translate để thầy cô tham khảo coi
máy nó dịch như thế nào. Từ đó vào lớp các thầy cô không cần trực tiếp dạy học
sinh nữa mà để các em luyện tập với nhau, mẫu sẽ là máy đọc theo giọng của người
bản ngữ. Chỉ đến khi nào, ví dụ với một em học sinh lớp 3 bắt đầu học tiếng
Anh, suốt một học kỳ không viết chữ tiếng Anh nào vào vở nhưng thuộc nhiều bài
hát, thuộc nhiều mẫu đối thoại để đóng kịch với bạn hay kể được các mẩu chuyện
ngắn trước lớp – lúc đó mới xem giáo viên đã thành công. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Lớp lớn cũng vậy, thầy cô đừng dạy ngữ pháp nữa, đừng ra bài
tập cho học sinh làm để lấy điểm cao nữa. Hãy để học sinh tự do tải về máy điện
thoại các tự điển tiếng Anh có cả phát âm; tải chương trình dịch tự động, tải cả
chương trình máy đối đáp với người như Google Assistant hay Siri. Cứ cho học
sinh quét bài đọc rồi nhờ Google Traslate ngay từ đầu để các em thỏa mãn sự tò
mò bài này nói chuyện gì. Thậm chí khi Google Translate dịch ngây ngô nó cũng
giúp các em đừng quá tin vào máy dịch mà xem đó như bước khởi đầu tương tự như
khi dùng bách khoa trực tuyến Wikipedia. Sau đó tổ chức để các em lên nói về
bài đọc, trình bày lại, các em khác đặt câu hỏi để tranh luận, cãi nhau về nội
dung vừa học. Nói chung, không cần dạy gì nhiều ngoài việc cho học sinh gần như
học thuộc lòng bài đọc để ai hỏi gì là có thể trả lời nhanh gọn, chính xác. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Để làm được điều này, cần giảm tải chương trình, cắt ngắn
bài học, đơn giản hóa chương trình. Lớp nhỏ dạy đi dạy lại những câu giao tiếp
bình thường trong cuộc sống, bắt các em học thuộc lòng; sao cho ít nhất vào
trung học cơ sở các em có chừng vài trăm câu đã thuộc lòng khi cần đem ra mà sử
dụng. Lớp lớn bài đọc đơn giản hơn bây giờ nhưng mang tính thời sự hơn, nói về
những thay đổi trong cuộc sống ở thế kỷ 21. Làm sao để bản thân nội dung là mới,
là hấp dẫn, gây tò mò ở học sinh, như cuộc tranh luận về mạng 5G có gây hại cho
sức khỏe. Học sinh có tò mò thì mới có động lực tìm hiểu bài đọc, tìm mọi cách
để hiểu nội dung và nhớ nội dung để trình bày lại. Chừng nào động lực học tiếng
Anh là vì điểm số chứ không phải vì muốn sử dụng thành thạo một ngoại ngữ, chừng
đó khó lòng cải thiện thứ bậc xếp hạng Việt Nam so với các nước khác.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ngày xưa người ta thường gọi tiếng Anh là sinh ngữ, một phần
do nó liên tục biến đổi, liên tục tiếp nhận cái mới, nghĩa mới, cách dùng mới. Cách
dạy cách học bấy lâu nay xem nó như một tử ngữ kiểu ngày xưa người ta học tiếng
Latinh bởi thế nên không thể nào hiểu được những khái niệm mới xuất hiện trong
chừng 10 năm, 15 năm trở lại đây. Giờ muốn cải thiện trình độ tiếng Anh của học
sinh Việt Nam thì cần xem nó là sinh ngữ trở lại, tức xem nó như cầu nối giao
tiếp, học cái nội dung mà nó chuyển tải, cách nó chuyển tải, bắt chước chuyển tải
được như nó. Đừng xem bản thân tiếng Anh là đối tượng cần học nên học sinh khi
tranh luận, đối đáp, có sai ngữ pháp cũng bình thường. Để hoàn chỉnh việc giao
tiếp, tự các em sẽ hoàn chỉnh cách nói bằng cách bắt chước người bản ngữ y như
khi các em học tiếng mẹ đẻ vậy. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-16254298152052803192021-03-30T09:25:00.005+07:002021-03-30T09:25:55.488+07:00Điểm sách “Calling Bullshit”:<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Hết đường
ba xạo</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Có đời thuở nào mà một môn học tại một trường đại học lại
mang tên “<i>Calling Bullshit in the Age of Big Data</i>”. <i>Bullshit</i> là một
từ thông tục, gọi ai đó bằng từ này có nghĩa mình bảo họ xạo, họ nói bậy, họ nói
vớ vẩn; cho nên tên khóa học này đại khái là “Vạch mặt nói xạo trong thời đại dữ
liệu lớn”. Hai ông thầy dạy khóa này tại đại học Washington, Seatle là Jevin
West, giáo sư về tin học và Carl Bergstrom, một nhà sinh học – lại là một sự kết
hợp kỳ lạ nữa.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thật ra cơ sở ra đời môn học này là rất lô-gich và hợp thời:
loài người từ khi biết kể chuyện ắt hẳn đã pha lẫn trong câu chuyện mình kể cho
người khác nghe nhiều chi tiết “ba xạo” cho thêm phần hấp dẫn; từ đó con người
ai cũng phải tự trang bị cho mình cái kỹ năng phát hiện “ba xạo” để khỏi bị “phỉnh”
như một kẻ khờ khạo. Thế nhưng khi “ba xạo” lan sang dữ liệu lớn, sang nghiên cứu
khoa học, vào lãnh vực trí tuệ nhân tạo, rồi “học máy”… đa phần chưa quen, vẫn
“há hốc miệng” mà nghe một cách say mê, đầy tin tưởng. Một môn học giúp người
ta vạch mặt được các lời ba xạo cao cấp này sẽ cần thiết biết bao cho người sẽ
ra đời trong thời đại công nghệ hiện nay – chẳng lạ gì khi công bố nội dung môn
học, chỉ 1 phút sau đã đủ 180 sinh viên ghi danh. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Khóa học ở tận bên Mỹ nhưng may thay hai ông thầy đã soạn lại
nội dung bài giảng thành một cuốn sách mới xuất bản vào tháng 8 vừa qua và hiện
đang bán chạy như tôm tươi – cuốn “<i>Calling Bullshit: The Art of Skepticism
in a Data-Driven World</i>” (Vạch mặt nói xạo: Nghệ thuật hoài nghi trong thế
giới vận hành bởi dữ liệu lớn). Sách kể khá nhiều câu chuyện bao xạo cao cấp
nhưng để dễ hình dung vì sao người ta ba xạo, hãy bắt đầu bằng câu chuyện này: Một
người bạn bảo, này, anh biết không, ai nuôi mèo lương thường cao hơn người nuôi
chó. Nếu chỉ chừng đó, người nghe rất dễ phán, ông nói xạo và người kia gật gù,
cười xòa. Nhưng người kia không cười mà cứ khăng khăng nói hôm qua mới nghe một
bài TED Talk nói về đề tài này một cách nghiêm túc à nghe. Họ giải thích người
nuôi mèo thường thích tính độc lập còn người nuôi chó thích sự trung thành mà
ai thích độc lập thường có tố chất NVT hay NVS gì đó tớ quên rồi nhưng tố chất
này giúp họ dễ thăng tiến nên lương cao hơn là chuyện đương nhiên. Đến đây rất
có thể ông bạn tin sái cổ dù ông kia ba xạo theo kiểu cao cấp. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ba xạo cao cấp là dùng dữ liệu, biểu đồ, dẫn chứng, minh họa,
lý thuyết… để củng cố câu chuyện mình kể bất kể thông tin đúng hay sai, hợp lý
hay phi lý. Câu chuyện chó mèo lúc trà dư tửu hậu nói trên mà vào tay một nhà
nghiên cứu, bỏ công ghi nhận dữ liệu ở thành phố New York nơi mức lương thường
cao hơn hẳn nơi khác và rất khó nuôi chó với các thành phố khác ở mạn trên tiểu
bang New York, nơi lương thường thấp hơn và<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>đất rộng nên dễ nuôi chó hơn – rất dễ có một công trình công phu, dữ liệu
chính xác nhưng kết quả cũng chỉ là ba xạo. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Các nghiên cứu loại này có nhiều lắm. Năm 2016 có hai nhà
nghiên cứu công bố công trình dùng công nghệ học máy để phát hiện các đặc điểm trên
gương mặt người gắn với tội phạm. Họ tuyên bố dùng thuật toán của họ, chỉ cần
nhìn vào hình chụp chân dung, người ta có thể phán đoán ai là tội phạm, ai là
dân vô tội với độ chính xác cao. Báo chí rùm beng lên về một thuật toán họ cho
là vô nhân đạo, vô đạo đức; một số báo than, nếu phát hiện tội phạm ngay cả trước
khi hắn phạm tội thì còn gì là nền móng xã hội… Nhưng người ta quên rằng bản
thân cái nghiên cứu này là đồ ba xạo vì tác giả dùng ảnh sưu tầm trên mạng để đưa
vào nhóm người bình thường, xin ảnh của cảnh sát chụp các kẻ từng phạm tội để
đưa vào nhóm tội phạm. Chừng đó cũng đủ cho cái nghiên cứu này vào sọt rác vì ảnh
tội phạm lúc nào cũng chụp xấu, người bị chụp đang lo sợ, hoang mang hay gầm gừ
phản ứng. Ảnh bình thường ai cũng muốn chụp cho đẹp hẳn lên. Chưa kể tác giả chỉ
ra những đặc điểm của chân dung tội phạm, trong đó có câu rất phức tạp để miêu
tả với kích thước so sánh, tỷ lệ này nọ nhưng hóa ra để chỉ gương mặt không cười.
Có đời nào hình cảnh sát chụp kẻ phạm tội mà đang cười tươi? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đáng tiếc, thế giới nghiên cứu đầy rẫy các công trình như thế
nấp dưới các câu văn phức tạp, các công thức tính toán dài dòng, các lập luận dắt
dây rất khó lần ra manh mối. Với cuốn Calling Bullshit, chỉ cần đọc các câu
chuyện ba xạo cao cấp trong sách cũng đã hấp dẫn và bổ ích nhưng quan trọng
hơn, các tác giả bày cho người đọc cách phát hiện các loại ba xạo này. Đầu
tiên, tác giả cảnh báo ai cũng tưởng trong một thời kỳ mà ai nấy đều có trong
tay một máy tính mạnh dưới dạng chiếc điện thoại di động có kết nối Internet để
người dùng có thể kiểm tra bất kỳ dữ kiện nào trong nháy mắt thì “ba xạo” sẽ
không còn đất sống. Ngược lại là đằng khác, công nghệ đã giúp ba xạo lan rộng
hơn bất kỳ giai đoạn nào trước đây; một câu chuyện ba xạo nhưng kèm thêm yếu tố
hấp dẫn là miếng mồi ngon cho mạng xã hội lưu truyền lan mạnh. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nếu trước đây tít báo có nhiệm vụ nói một cách gọn nhất nội
dung chủ yếu của tin bài thì nay với công nghệ câu khách nhấp vào đọc, không ai
dại gì viết hết mọi sự ra tít – viết ra rõ ràng rồi ai mà chịu bấm vào để đọc
tiếp. Thế nên, theo các tác giả, tít báo nay uốn éo để làm sao KHÔNG kể cho bạn
nghe tin bài nói về chuyện gì mới là thành công. Một tít trên tờ <i>Washington
Post</i> viết “Một phần năm ai làm nghề này đều có vấn đề nghiện rượu nặng”; tờ
<i>USA Today</i> viết: “Iceland từng là điểm đến hấp dẫn du khách nhất. Chuyện
gì đã xảy ra?”. Báo có chức năng cung cấp thông tin ngay càng sớm càng tốt; đời
nào lại nói lấp lửng “nghề này”, “chuyện gì”… như thế. Để dễ hình dung, chúng
ta hãy nhớ lại các tít trên báo trong nước: “Chồng mở cửa phòng ngủ và sững sờ
khi nhìn lên giường”; “Bà mẹ chồng làm một điều khiến cô con dâu tái mặt”… Những
loại tít úp úp mở mở này mở đường cho các câu chuyện ba xạo lan truyền. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Mỗi chương sách đều bày cho người đọc cách phát hiện ba xạo;
ở đây xin điểm qua chương 8 về cách vạch mặt ba xạo khi nói về dữ liệu lớn. Đại
thể trí tuệ nhân tạo (AI) hay học máy gì cũng cần dựa vào dữ liệu; thuật toán
có hay ho đến đâu mà dữ liệu sai, dữ liệu tầm bậy sẽ ra kết quả ba xạo (tác giả
dùng cụm từ “garbage in, garbage out – đầu vào là rác thì đầu ra cũng là rác”.
Với các startup khoe là công nghệ dựa vào AI thì cần hỏi kỹ về dữ liệu dùng để
huấn luyện máy, lấy từ đâu ra, dữ liệu có sạch không thì sẽ biết ngay họ ba xạo
hay startup thứ thiệt. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Năm 2009 tạp chí <i>Nature</i> đăng bài miêu tả một công
trình nghiên cứu của Google, dựa vào các từ khóa người dùng gõ vào để tìm kiếm
như “sốt”, “đau đầu”, “triệu chứng cúm”, “tiệm thuốc tây gần tôi”, Google có thể
tiên đoán sớm và chính xác dịch cúm sẽ diễn ra ở địa phương nào còn nhanh hơn giới
y tế. Nghiên cứu này gây xôn xao dư luận, ai nấy đều hăm hở giờ là thời của “dữ
liệu lớn”, chỉ cần có “dữ liệu lớn” mọi phương pháp khoa học khác là lỗi thời rồi.
Bản đồ cúm của Google thành một thứ hàng “hot” khắp nơi. Chỉ cần đến năm 2014,
thiên hạ mới ngã ngửa, càng ngày dự đoán cúm của Google càng sai thực tế; cuối
cùng Google phải hủy bỏ dự án và lấy trang “xu hướng cúm” xuống trong ê chề. Sai
lầm là chọn các cụm từ để dự báo cúm bởi không hề có mối quan hệ nhân quả như
Google nhầm tưởng. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">“Calling Bullshit” là một cẩm nang hữu ích để lọc cát đãi
vàng tìm trong một thế giới đi đâu cũng thấy những lời đao to búa lớn, văn phong
quảng cáo, kể cả trong thông cáo báo chí của các công trình nghiên cứu, nhất là
qua mùa đại dịch Covid-19 vừa qua. Có lẽ ngoài việc nắm được nguyên tắc phân biệt
giữa tương quan và nhân quả, hoài nghi dữ liệu lớn, cảnh giác việc nhào nặn số
liệu để phù hợp với kết quả, cách dễ nhất là cứ tâm niệm chuyện gì “quá tốt để
tin” thì ắt nó không tốt thật. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b>Box<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Một trong những câu chuyện “ba xạo” được các tác giả kể là công
trình nghiên cứu cho rằng các nghệ sĩ dòng nhạc rap hay hip-hop chết trẻ hơn
nghệ sĩ dòng nhạc blue hay jazz. Nghe qua tưởng như một công trình khoa học làm
sáng tỏ một hiện tượng mà nhiều người cũng thấy. Hóa ra cái sai là quãng thời
gian đưa vào để quan sát là quá ngắn, nhạc rap mới ra đời từ thập niên 1970 nên
nghệ sĩ rap nào chết đều là chết trẻ hơn so với các dòng nhạc khác. Nếu kéo dài
thời gian quan sát thêm 100 năm nữa, kết luận sau cùng sẽ không còn đúng nữa. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-12299574283490008602021-03-18T09:42:00.003+07:002021-03-18T09:42:41.739+07:00Báo chí kinh tế làm gì?<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Báo chí
kinh tế làm gì?</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal">Phải thừa nhận với nhau là người dân Việt Nam rất năng động
trong tìm kiếm cơ hội làm ăn; đồng thời họ xoay chuyển rất nhanh mỗi khi có
thay đổi trong môi trường kinh doanh – những xoay chuyển không một trường lớp
hay khóa học quản trị kinh doanh nào có thể dạy được. Chúng ta cứ thử đảo qua một
vòng xem hàng trăm, hàng ngàn cửa hàng, cửa tiệm mở sạp bán lẻ trên Shopee,
Tiki, Lazada hay Sendo – một hoạt động trước đây chủ tiệm có nằm mơ cũng không
nghĩ đến. Họ tiếp nhận đơn hàng, đóng gói, giao hàng cho bên vận chuyển… một
cách chuyên nghiệp.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hiệu quả không kém là hàng ngàn tiệm ăn khác dùng máy tính bảng
nhận “order” của khách thông qua các ứng dụng đặt mua thức ăn như Now hay Grab
Food, chuẩn bị món ăn theo yêu cầu của khách trong khi chờ người giao hàng đến
lấy. Rồi hàng chục ngàn người khác lên Facebook vừa rao, vừa giao tiếp, vừa bán
hàng. Rất nhiều người thành thạo các hoạt động mua bán theo kiểu “drop
shipping”, tức chỉ đứng giữa, nhận đơn hàng, đặt mua ở bên thứ ba rồi nhận hàng
về giao, ăn chênh lệch. Không trường lớp nào dạy họ cả. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nếu tua nhanh mấy chục năm hoạt động kinh tế vừa qua, chúng
ta sẽ thấy sự xuất hiện và biến mất của nhiều loại hình kinh doanh, từ chuyện đặt
cái tủ bơm hộp quẹt ga đến cho thuê băng VHS, chuyển sang cho thuê đĩa DVD; từ
chạy xe ôm đứng đầu ngõ chờ khách quen đến dùng điện thoại di động nhận khách…
cứ thế người dân thích nghi với mọi thay đổi, vẫn tìm ra con đường mưu sinh mới
khi cơ hội cũ không còn nữa. Không ai có thể bày cho họ trừ phi chính họ
tìm hiểu, học hỏi để tự chuyển đổi.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Một nhầm tưởng của nhiều người làm báo kinh tế là cứ nghĩ
doanh nhân hay người làm ăn đọc báo họ để tìm cơ hội làm ăn, để học kinh nghiệm
của người đi trước; thậm chí có người làm báo còn ảo tưởng báo bày cho người đọc
cách làm ăn theo đúng xu hướng mới. Không hề có chuyện đó. Ở góc cạnh này điều
báo chí kinh tế chưa làm được là chưa nắm được hết những chuyển biến mau lẹ của
thế giới kinh doanh là đằng khác. Ví dụ báo chí đưa tin ngành thuế thu hàng tỷ
đồng từ những người có thu nhập “khủng” từ Google hay Apple nhưng đã có bài viết
nào viết về họ, tài năng nào giúp họ lấy được tiền từ các gã công nghệ khổng lồ,
con đường làm ăn của họ như thế nào, bắt đầu từ đâu và giới trẻ có thể học được
gì từ họ. Đã có báo nào viết về mạng lưới những người đấu thầu nhận việc từ xa,
từ thiết kế đến dịch thuật, từ đồ họa đến nhập dữ liệu hiện đang ở Việt Nam
nhưng vẫn làm cho các công ty ở Nhật, Anh, Úc, Mỹ… <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Vậy báo chí kinh tế để làm gì? Báo chí sinh ra là do nhu cầu
thông tin của xã hội – báo chí kinh tế cũng không nằm ngoài quy luật đó. Đầu thập
niên 1990 khi chính sách đổi mới của Việt Nam bắt đầu thu hút nhà đầu tư nước
ngoài, ngay lập tức nảy sinh nhu cầu cung cấp thông tin chính xác, nhanh chóng,
kịp thời, khách quan, tin cậy được cho nhà đầu tư cả trong và ngoài nước. Không
hẹn mà nên, cả ba tờ báo kinh tế lớn của Việt Nam ra đời trong thời điểm đó
trong đó có tờ <i>Thời báo Kinh tế Sài Gòn</i>, đầu năm 2021 nay kỷ niệm đúng
30 năm ngày thành lập. Những người làm báo lúc đó chắc chắn không hề có suy
nghĩ làm báo để bày cho họ cách làm ăn; ngược lại là khác, người làm báo phải nhanh
chóng học hỏi kinh nghiệm quản lý doanh nghiệp từ bên ngoài để chuyển tải vào
cho nhà đầu tư trong nước. Cả quan chức quản lý lẫn nhà hoạch định chính sách vẫn
đang còn mò mẫm, vừa làm vừa học; lúc đó, điểm chung của mọi người là thông tin
và báo chí kinh tế trước tiên phải đóng trọn vẹn vai trò làm cầu nối thông tin cho
các bên tham gia vào hoạt động kinh tế. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Những năm tháng đầu tiên, ngày nào tờ Vietnam Investment
Review cũng nhận trong hộp thư bưu điện hàng chục tấm ngân phiếu trả tiền đặt
mua báo. Đĩa CD tập hợp các bài báo trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn bán chạy. Hãng
tin Reuters ký kết hợp đồng mua nội dung của tờ Saigon Times Daily và Weekly để
đưa lên cơ sở dữ liệu của họ, loại cơ sở dữ liệu mà các nhà đầu tư lớn đều mua
quyền truy cập từ mọi nơi trên thế giới. Nhà đầu tư đói thông tin và các tờ báo
kinh tế sống được và phát triển mạnh là nhờ đáp ứng nhu cầu đó. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thập niên 1990 lúc Việt Nam vừa mới chuyển đổi từ một nền
kinh tế kế hoạch hóa tập trung với tinh thần bao cấp là chính sang nền kinh tế
thị trường sơ khai là một thời điểm thú vị cho những người làm báo kinh tế. Để
cung cấp thông tin cho người đọc, báo phải tiếp nhận thông tin từ nhiều nguồn,
cả nhà hoạch định chính sách lẫn phản hồi của nhà đầu tư. Từ đó nảy sinh vai
trò thứ nhì của báo chí – góp ý, phản biện chính sách vì lợi ích chung của nền
kinh tế lẫn lợi ích của doanh nghiệp. Đây là một con đường chông gai bởi quy luật
kinh tế thị trường có đặc điểm là thường ngược với lô-gich thông thường. Chẳng
hạn các phiên bản đầu tiên của Luật Doanh nghiệp đều quy định số vốn tối thiểu phải
có khi đăng ký thành lập doanh nghiệp hay giai đoạn đầu mọi văn phòng đại diện
của các công ty nước ngoài đều phải tuyển nhân sự thông qua một công ty dịch vụ
của nhà nước. Từng có thời chủ tịch một tỉnh yêu cầu chỉ được tiêu
thụ bia hay xi măng do nhà máy của tỉnh làm ra chứ không được mua sản phẩm
của tỉnh khác!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ở góc độ vĩ mô, báo chí kinh tế đấu tranh cho một môi trường
kinh doanh bình đẳng, không phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp nhà nước, doanh
nghiệp tư nhân; cho quyền tự do kinh doanh của mọi người; cho sự giảm bớt can
thiệp của nhà nước vào hoạt động kinh doanh… Khi đóng vai làm diễn đàn ngôn luận,
báo chí đăng tải các cuộc tranh luận như nên liên doanh hay cho phép thành lập
doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài, nên ưu tiên cho xuất khẩu hay làm hàng thay
thế hàng nhập khẩu, có nên tiếp tục dùng thuế làm công cụ bảo hộ cho sản xuất
trong nước, nên mở cửa thị trường tài chính đến mức độ nào… Phần nào đó từ các
cuộc tranh luận này cộng với thực tế, đã hình thành các chính sách vĩ mô dần dần
đưa đất nước ta vào chỗ hội nhập hoàn toàn với nền kinh tế thế giới. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Một vai trò thứ ba của báo chí kinh tế là giúp kết nối doanh
nghiệp với xã hội để họ thực hiện trách nhiệm xã hội của mình. Ở đây không đơn
thuần là các chương trình thiện nguyện hay hoạt động xã hội như doanh nghiệp
góp phần xóa đói giảm nghèo, cấp học bổng, đào tạo nghề; nó còn là nơi để cộng
đồng giám sát doanh nghiệp không để gây tổn hại cho môi trường, không đối xử tệ
với công nhân, có trách nhiệm cao nhất với sản phẩm mình làm ra hay dịch vụ
mình cung cấp.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trong giai đoạn số hóa mọi hoạt động kinh tế như hiện nay, người
kinh doanh không hề thiếu thông tin nhưng không vì thế mà báo chí kinh tế đánh
mất vai trò. Nếu như thập niên 1990 chúng ta chập chững bước vào một nền kinh tế
thị trường từ thói quen được bao cấp thì nay chúng ta đang bước vào một giai đoạn
mới của nền kinh tế khi các nguyên tắc cũ không còn đúng nữa. Liệu nền kinh tế
chia sẻ là tốt cho xã hội hay sẽ vắt cùng kiệt sức lực của người lao động tham
gia đồng thời tước đi của họ mọi quyền lợi lẽ ra doanh nghiệp phải cung cấp? Sự
độc quyền của các công ty công nghệ đem lại sản phẩm miễn phí cho người tiêu
dùng hay bóp nghẹt cạnh tranh, biến người dùng thành chính sản phẩm đem ra bán?
Liệu khái niệm công bằng có mở rộng ra để các nơi kinh doanh có doanh thu như
Netflix, Facebook, Airbnb hay người chạy xe cho Grab phải nộp thuế sòng phẳng?
Tiền kỹ thuật số chỉ là màn lừa đảo của giới đầu cơ hay nó là tương lai của đồng
tiền một nước? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thông tin không thôi không đủ cho người kinh doanh trả lời
các câu hỏi đó. Chỉ có một diễn đàn tranh luận đến cùng, với sự tôn trọng quyền
nói lên ý kiến của mình, bảo đảm mọi phát ngôn là có trách nhiệm mới có thể
giúp xã hội trả lời các vấn đề mà nền kinh tế chuyển đổi đang đặt ra. Và báo
chí nói chung, đặc biệt là báo chí kinh tế, chứ không phải mạng xã hội, mới có
thể đóng vai trò cung cấp một diễn đàn như thế. Cuộc sống luôn đặt ra các bài
toán cần lời giải; 30 năm trước là đề bài khác, 30 năm sau là đề bài khác, chẳng
hạn năm 2020 đề bài bất ngờ là làm cách nào để đối phó với đại dịch
Covid-19. Cái không thay đổi là sự đồng hành của báo chí, người làm kinh doanh
và người làm chính sách để cùng nhau giải các bài toán của thời đại đặt ra. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-28164267539904196012021-03-18T09:41:00.005+07:002021-03-18T09:41:36.597+07:00Canh bạc dầu lửa<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Canh bạc
dầu lửa</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p><span style="font-size: x-small;"> (Đã đăng báo, lưu làm tài liệu)</span></o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Hồi tháng Tư năm nay, báo chí kinh tế xôn xao vì lần đầu
tiên họ chứng kiến giá dầu thô rơi xuống dưới mức 0 đồng. Hôm đó, đầu ngày
20/4/2020 giá dầu thô West Texas Intermediate (WTI) giao vào tháng 5 vẫn bắt đầu
khá bình thường ở mức 18 đô-la/thùng. Giá cứ thế giảm dần và đến 2g08 chiều giờ
New York, giá rớt xuống mức âm. Đây là điều cực kỳ phi lý vì nó có nghĩa ai bán
dầu phải chi thêm tiền cho người mua để họ nhận dầu; tức đã cho không mà còn phải
tặng thêm tiền thì người ta mới chịu nhận. Sau đó giá giảm không phanh, đóng cửa
ở mức âm gần 38 đô-la/thùng, mức giá thấp nhất trong lịch sử 138 năm của sàn
giao dịch New York Mercantile Exchange. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hôm sau, giá dầu quay về mức dương như cũ, lên 10
đô-la/thùng như thể trong lịch sử giao dịch không hề có ngày 20/4; mọi người hầu
như quên mẩu tin độc đáo này, trừ các nhà quản lý và các điều tra viên của sàn
giao dịch hàng hóa New York. Sau nhiều tháng sục sạo đống hồ sơ mua bán rối rắm,
hàng núi dữ liệu trên máy tính, họ không tin vào mắt mình khi phát hiện thủ phạm
gây ra đợt biến động giá dầu kỳ lạ này là một công ty giao dịch nhỏ ở London,
mang tên Vega Capital. Chỉ có 9 người giao dịch độc lập, mua bán từ máy tính ở
nhà vì nước Anh lúc đó đang cách ly chống dịch, đã thu về một món lợi nhuận khổng
lồ đến 660 triệu đô-la chỉ trong vòng vài tiếng đồng hồ. Hiện nay cuộc điều tra
vẫn chưa kết luận nhóm người này có vi phạm luật lệ gì không, họ có cố tình ép
giá xuống sâu để hưởng lợi hay không. Đây là câu chuyện họ kiếm được khoản tiền
này như thế nào, do hãng tin Bloomberg tường thuật. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">XXX<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Năm 2020 bắt đầu đầy hứa hẹn một năm ăn nên làm ra cho các
ngành sản xuất nên giá dầu thô WTI được giao dịch ở mức cao, chừng 60
đô-la/thùng. Giá bắt đầu sụt giảm từ tháng 2 khi có tin về các ca nhiễm
Covid-19 đầu tiên; mức sụt giảm nhanh chóng tăng dần theo mức độ lây lan của đại
dịch. Đến cuối tháng 3, giá dầu thô WTI giao sau còn khoảng 20 đô-la/thùng, mức
thấp nhất kể từ sự kiện 11/9. Các nước sản xuất dầu lớn nhất thế giới ngồi lại
bàn bạc, cãi nhau dữ dội và cuối cùng đồng ý giảm sản lượng 10% để chặn đà mất
giá của dầu thô nhưng đã muộn.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Giao dịch dầu thô trên thế giới thường dựa vào hai giá gồm
giá dầu Brent và giá dầu WTI nhưng trong khi mua bán hợp đồng giao sau dựa vào
giá Brent thì người mua kẻ bán có thể kết sổ, tính toán lời lỗ và chung tiền mặt
cho nhau, mua bán theo giá WTI thì khi đáo hạn hợp đồng người mua có nghĩa vụ
phải nhận dầu thô thật sự từ kho dầu ở Cushing, Oklahoma, Mỹ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thường thì dân đầu cơ trên thị trường tránh nghĩa vụ này (chứ
họ nhận dầu về làm gì) bằng cách bán lại hợp đồng ngay trước thời điểm đáo hạn
và mua hợp đồng khác, loại giao vào tháng sau nữa. Bất ngờ ở chỗ giá quá thấp
vào tháng 3 và đầu tháng 4 đã thu hút một loạt các nhà đầu cơ mới, kể cả một quỹ
đầu tư dầu thô Trung Quốc tên là Crude Oil Treasure. Gần đến ngày đáo hạn, những
nhà đầu cơ mới này phải “đảo hợp đồng” bằng cách nói ở trên với lượng dầu bán
ra trị giá hàng tỷ đô-la trong bối cảnh người mua không có. Kho chứa ở Cushing
gần hết công suất; tiền thuê kho chứa ngày càng cao; lượng người bán hoảng hốt
tìm người mua đông lên nhanh chóng. Râm ran lời đồn giá dầu sẽ về mức âm. Ngày
20/4 là ngày đáo hạn, thanh lý hợp đồng giao vào tháng 5! Tất cả chín muồi cho
9 tay giao dịch ở công ty Vega ra tay. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">XXX<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Kỹ thuật làm giá họ áp dụng tương đối đơn giản: Giả thử một tay
giao dịch thấy giá dầu thô WTI đang ở mức 10 đô-la và dự đoán cuối ngày sẽ rớt
xuống còn 5 đô-la. Tay này bèn ký hợp đồng mua 50.000 thùng dầu giao sau trên
thị trường tại bất kỳ giá nào lúc đóng cửa vào 2g30 chiều; hợp đồng loại này gọi
là TAS – giao dịch lúc kết sổ. Cùng lúc, anh ta sẽ bắt đầu bán các hợp đồng WTI
giao sau loại bình thường, 10.000 thùng với giá 10 đô-la, rồi khi giá giảm dần
như anh ta tiên đoán, sẽ bán tiếp 10.000 thùng với giá 9 đô-la, thêm 10.000
thùng nữa với giá 8 đô-la. Khi thời điểm kết sổ hợp đồng sắp đến, anh ta bán
thêm 10.000 thùng giá 7 đô-la, thêm 10.000 thùng giá còn 6 đô-la, tạo nên một
áp lực sụt giá trên thị trường. Đến lúc đóng cửa giá đúng là chỉ còn 5 đô-la và
tay giao dịch này coi như có thể xoa tay khóa sổ, lượng dầu mua và bán bằng
nhau nên không nợ ai và cũng chẳng có nghĩa vụ nhận dầu từ ai. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tính ra đến cuối ngày, anh ta lãi được 150.000 đô-la, tức là
mức chênh lệch bán dầu (với nhiều mức giá khác nhau được 400.000 đô-la) và mua
dầu (50.000 thùng giá 5 đô-la/thùng, tức 250.000 đô-la). Về nguyên tắc, chuyện
anh ta làm là hợp pháp miễn sao đừng dùng các chiêu trò ép giá xuống một mức thấp
giả tạo để tối đa hóa lợi nhuận vì như thế, theo luật lệ của Mỹ là thao túng
giá. Thao túng giá mà thành tội có thể bị phạt tiền, cấm giao dịch hay phạt tù
lên đến 10 năm. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chiến thuật này là con dao hai lưỡi vì giả thử có người túi
tiền sâu và quyết định đánh cược theo hướng ngược lại, ai bán bao nhiêu cứ mua
hết bấy nhiêu để giữ và nâng giá, cuối ngày tay giao dịch ở trên có thể cháy
túi nếu giá nay ở mức 15 đô-la chứ không phải 5 đô-la như dự đoán. Lúc đó anh
ta sẽ lỗ nặng vì phải mua giá cao bù vào các hợp đồng đã bán với giá thấp. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ngày 20/4, quỹ Crude Oil Treasure của Trung Quốc và nhiều
nơi khác cuống cuồng bán hợp đồng WTI và các tay giao dịch ở Vega Capital mua
vào hết, cam kết sẽ trả đúng giá lúc thị trường đóng cửa theo dạng hợp đồng TAS.
Từ 11 giờ tối giờ ở Anh ngày 19/4 lúc thị trường mở cửa ở Mỹ đến 5 giờ chiều
(giữa trưa ở New York) giá giảm từ 18 đô-la xuống còn 10 đô-la/thùng. Nhóm Vega
bán các hợp đồng WTI giao sau như ví dụ ở trên với giá giảm dần nhưng càng về
cuối họ càng run. Trong các tin nhắn cho nhau mà Bloomberg nghe đọc lại, nhiều
người tỏ ra lo lắng không biết họ có phơi trần gánh chịu nhiều rủi ro hay
không. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chỉ còn 2 tiếng nữa là đến giờ khóa sổ, giá giảm từ 10 đô-la
còn 5 đô-la và đúng 2g08 chuyển qua mức giá âm! 22 phút sau đó, giá sụt không
phanh do nhóm Vega Capital vẫn tiếp tục bán ra không ngớt. Cuối cùng giá dừng ở
mức âm 37,63 đô-la/thùng – một kỷ lục đáng buồn cho một năm đại dịch. Bình thường
khối lượng giao dịch lớn nhất thị trường là của các đại gia trong ngành như BP,
Glencore hay JPMorgan Chase. Đằng này theo số liệu Bloomberg biết được, nhóm
Vega Capital là nơi bán ra nhiều nhất. Khóa sổ, 9 người giao dịch nhiều nhất kiếm
được tổng cộng 660 triệu đô-la!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ngược lại, ở nơi khác, các nhà đầu tư kết sổ số lỗ của họ. Quỹ
Treasure tuyên bố với khách hàng mọi khoản họ đầu tư vào dầu thô xem như mất trắng.
Syed Shah, bắt đầu mua hợp đồng dầu giao sau khi giá rơi xuống 3 đô-la/thùng lỗ
mất 9 triệu đô-la. Interactive Brokers, sàn giao dịch trực tuyến lớn nhất Mỹ, lỗ
mất 104 triệu chỉ vì phần mềm của họ không xử lý được giá dầu ở mức âm. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nếu nhóm Vega Capital chỉ lãi chừng 7 triệu đô-la họ sẽ tổ
chức ăn mừng xôm tụ ngay nhưng vì lãi quá lớn, họ phải giữ im lặng. Mặc cho những
lời đồn đại họ trúng lớn, không ai lên tiếng cho đến khi các nhà điều tra vào
cuộc. Nay luật sư của họ tuyên bố họ làm đúng luật chơi của thị trường, không
vi phạm điều cấm nào, mọi chuyện hoàn toàn do “lời ăn lỗ chịu”… <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Theo tường thuật của Bloomberg nhóm Vega Capital hiện đang ẩn
mình, có người ngưng luôn hoạt động giao dịch bình thường của họ. Một vài người
đăng ký thành lập công ty mới. Giới giao dịch trên thị trường giao sau ở London
tỏ vẻ tự hào về các đồng nghiệp may mắn của mình – họ còn đặt biệt danh cho nhà
đồng sáng lập Vega Capital nhưng rút ra khỏi công ty chỉ vài tháng trước đó là
“Beatle thứ năm”. Trả lời phỏng vấn Bloomberg một giao dịch viên nói: “Thật buồn
cười, nếu đó là BP hay Goldman Sachs lãi to như thế, sẽ chẳng ai thèm đếm xỉa
gì. Nhưng khi đó là một nhóm các tay chơi nhỏ có nguồn gốc công nhân, người ta
sẽ bảo họ chơi gian”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-86993139377167538882021-03-18T09:39:00.004+07:002021-03-18T09:39:49.892+07:00Tương lai các thành phố lớn<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Tương lai
các thành phố lớn</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p><span style="font-size: x-small;"> (Đã đăng báo, lưu làm tài liệu)</span></o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: .5in;"><b><i>Sự thăng trầm của các
nền văn minh thường được đánh dấu bởi sự trỗi dậy và tàn lụi của
các đại đô thị. Khảo sát các nền văn minh từng hưng thịnh trên trái
đất này người ta cũng dựa vào các công trình khảo cổ các đô thị mà
những nền văn minh này từng dựng lên. <o:p></o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Đại dịch Covid-19 đánh dấu một cột mốc suy tàn những
nơi hiện nay đang là thành phố lớn của thế giới và mặc dù xu hướng
này đã bắt đầu từ trước khi xảy ra dịch bệnh, cơn lốc corona virus
đã quét qua các thành phố lớn khắp thế giới, thúc đẩy xu hướng rời bỏ
thành phố đến nhanh hơn cả chục năm. Ngược lại, cũng có thành phố tận dụng
các cơ hội mới để khoác cho mình một diện mạo “hậu Covid” thân thiện với môi
trường hơn. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Xu hướng này khó thấy ở nước ta vì dịch được khống
chế nhưng cũng đã xuất hiện các căn nhà mặt tiền bỏ hoang vài ba
tháng ở nhiều con phố lớn, những khu phố đóng cửa im lìm không người
thuê. Đại dịch buộc mọi người chuyển nhiều hơn qua mua sắm trên mạng,
gọi thức ăn giao tận nhà chứ không còn ra tiệm hay vào các cửa hàng
dọc phố nữa. Khách du lịch vắng bóng cũng làm nhiều cửa tiệm khác
từng nhắm đến loại khách hàng này phải tạm thời đóng cửa. Và một
khi xu hướng đã bắt đầu, ắt mọi người sẽ nhanh chóng nhận ra trả
một khoản tiền rất lớn hàng tháng để đón vài ba vị khách mỗi ngày
là cực kỳ phi lý trong khi họ có thể duy trì một mặt bằng phong phú
hơn, dễ dẫn dụ khách hơn trên các không gian chợ ảo với chi phí rất
thấp, khách vào ra tấp nập. Có thể dự báo sẽ còn nhiều đoạn đường
đầy các biển rao cho thuê nhà dọc các con phố lớn. Những ngọn đèn
màu chớp tắt thu hút khách sẽ chuyển vào hẻm sâu và trực tuyến. Một
diện mạo quen thuộc của thành phố đã đổi khác. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Còn ở các nước xu hướng rời xa các thành phố mạnh
hơn nhiều lần bởi hầu như các nước phương Tây đều có những tháng
ròng áp dụng phương thức làm việc từ nhà. Thoạt tiên đó là một sự
sắp xếp do nhu cầu phòng chống dịch nhưng dần dần rất nhiều công ty mới
nhận ra, để nhân viên làm việc từ nhà có nhiều điểm lợi. Công ty vừa
không tốn tiền duy trì một không gian làm việc tốn kém, từ tiền điện
nước đến bảo vệ, kỹ thuật; nếu lâu dài họ có thể cắt luôn hợp
đồng thuê mặt bằng để tiết kiệm một khoản chi khá lớn. Nhân viên làm
từ nhà vẫn có thể họp hành qua các ứng dụng video; chỉ cần thay
đổi cách đánh giá hiệu quả là vẫn có thể duy trì năng suất, thậm
chí năng suất còn cao hơn trước. Được làm từ nhà ai mà không thích
vì có thể chăm con, làm việc nhà bất kỳ khi nào thu xếp được. Khỏi
thức dậy sớm và về muộn, khỏi tiêu tốn nhiều giờ ngồi trên xe hay tàu
điện là một điều người làm việc văn phòng mơ tưởng từ lâu. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hiệu ứng của phương thức làm việc từ nhà lên diện
mạo thành phố là một hiệu ứng kiểu domino. Đầu tiên là vắng bóng xe
cộ trên đường phố, hàng quán phục vụ ăn trưa ăn tối mất khách. Các
dịch vụ đi quanh các tòa nhà văn phòng sụt giảm nhu cầu. Những nhân
viên dịch vụ mất việc do mất khách này sẽ phải sớm rời thành phố
để kiếm việc làm nơi khác. Đến nay phương thức làm việc từ nhà tiến
đến một mốc mới, nhiều công ty cho phép nhân viên làm việc từ bất kỳ
địa phương nào. Chắc chắn khi điều này xảy ra, nhiều người sẽ dọn ngay
ra khỏi các thành phố đắt đỏ để dọn về các khu ngoại ô hay xa hơn
nữa. Như thế, ngoài các cửa tiệm đóng cửa im lìm, chủ nhà treo biển
tìm khách thuê mới như ở nước ta, các thành phố lớn ở nước khác
còn đang chứng kiến các tòa nhà văn phòng dần vắng khách; các hàng
quán quanh đó đóng cửa. Chẳng mấy chốc sự điêu tàn, hoang vắng ở
nhiều khu tại nhiều thành phố sẽ dần hiện rõ. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đôi lúc chúng ta có cảm giác các phim khoa học viễn
tưởng nói quá về tương lai các đại đô thị, kiểu như bầu trời ngập
chìm trong một màn sương đục do ô nhiễm không khí, các trung tâm thương
mại bỏ hoang, cầu thang còn đôi ba ánh đèn sáng lóe vài chớp rồi
tắt ngúm. Đường phố hoang vắng, chỉ còn những tên tội phạm mang súng
đi lùng sục con mồi. Thế nhưng với tình cảnh chênh lệch giàu nghèo
ngày càng nghiệt ngã ở nhiều nước, rất có thể các thành phố sẽ
chia làm hai khu; khu nhà giàu cố thủ trong các tòa nhà cao tầng, canh
phòng cẩn mật bằng drone và robot – khu nhà nghèo gồm các đường phố
bỏ hoang nay chỉ còn các căn lều của người vô gia cư. An ninh thành
phố được duy trì bằng một mạng lưới các camera quan sát khắp nơi
cộng với các máy bay không người lái dò xét khắp nơi. Một tình cảnh
như thế đã diễn ra ít nhất ở một số khu vực của một số thành phố
lớn của Mỹ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tất cả những chuyện này không phải là chuyện viễn
tưởng. Nhiều thành phố lớn ở Mỹ giờ đã bắt đầu đối diện với một
số vấn đề cấp bách nhưng sẽ định hình các thành phố này trong tương
lai. Thành phố New York bắt đầu lên kế hoạch cắt giảm các phương tiện
giao thông công cộng vì vắng khách, có thể đến 40% lượng xe buýt và
xe điện ngầm vào năm 2022. Các thành phố khác như Washington DC, Boston cũng
tính chuyện tương tự, đóng cửa nhiều trạm xe điện ngầm, trạm xe
buýt, cắt giảm nhân viên… Thiếu phương tiện đi làm, các hãng sẽ phải
buộc chuyển sang làm việc từ xa dù chưa tham gia xu hướng ngay bây giờ.
Ba nơi sử dụng mặt bằng nhiều nhất thành phố New York là JPMorgan
Chase, Barclays và Morgan Stanley đều đã tuyên bố chắc chắn không phải
tất cả nhân viên của họ sẽ trở về làm việc trong các tòa cao ốc ở
Manhattan nữa. Google hủy kế hoạch mua thêm 2 triệu feet vuông diện tích
văn phòng ở các đô thị. Twitter cho phép nhân viên làm việc từ xa vĩnh
viễn. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nói cho có căn cứ thì các đô thị lớn thu hút người
vào ở và làm việc nhờ hai yếu tố. Yếu tố đầu tiên là các nhân viên
trẻ, làm việc bằng chất xám, là lực lượng lao động chính của thời
kỳ toàn cầu hóa trước đây và công nghệ thông tin hiện nay. Trước đây
họ làm việc ở các văn phòng tập trung tại các đô thị lớn vì tận
dụng nguồn thông tin, cách làm việc nhóm, cùng nhau động não để giải
quyết các bài toán mới. Nay chỉ cần chiếc laptop, đường truyền
Internet tốc độ cao, và các ứng dụng gọi video, họ có thể duy trì
cách làm việc cũ nhưng bản thân họ thì đóng đô ở một góc hẻo lánh
nào đó. Yếu tố thứ nhì là tính chất giải trí cao của đô thị gồm các
cửa hàng, rạp chiếu bóng, quán bar, hộp đêm, tiệm ăn, quán café… Đại
dịch Covid-19 và yêu cầu giãn cách xã hội làm các hoạt động này
biến mất trong một thời gian dài. Dần dần khi các đô thị không còn sức hấp
dẫn như trước mà cư dân lại phải đối diện với các thách thức như sống giãn
cách, co cụm thành từng nhóm, cơ sở hạ tầng ngày càng xuống cấp thì các đô thị
dần hoang vắng là một xu hướng khó tránh. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tuy nhiên chưa hẳn mọi sự đã an bày cho các thành
phố lớn. Một số thành phố lợi dụng xe cộ vắng bóng đã mở thêm
đường dành riêng cho xe đạp; khơi lại phong trào đi xe đạp ở nhiều
thành phố châu Âu, Canada. Một số nơi khác ngăn đường để cho hàng quán
mở rộng không gian ăn uống bên ngoài, cũng nhằm bảo đảm giãn cách xã
hội. Đại dịch cũng buộc nhiều nơi thiết kế lại không gian làm việc
để tích hợp nhiều dịch vụ vào chung một chỗ. Một khi đại dịch chấm dứt,
cuộc sống quay về như cũ, nếu các thành phố này duy trì được không gian thân
thiện với môi trường hơn như đi lại bằng xe đạp, cấm xe hơi ở nhiều khu vực, dành
khoảng không cho các sinh hoạt chung, biết đâu chúng sẽ trở thành những điểm
thu hút giới trẻ. Đã có những khảo sát cho thấy cư dân hoan nghênh việc cấm hẳn
xe hơi ở nhiều khu phố, biến chúng thành phố đi bộ, chạy xe đạp, xe đẩy. Các hoạt
động thể thao như chạy bộ, các hoạt động văn hóa nghệ thuật trở lại đường phố
biết đâu sẽ hút hút du khách trở lại một khi dịch bệnh đi qua. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Như thế diện mạo các thành phố lớn chắc chắn sẽ thay đổi,
theo hướng bi quan hay theo hướng lạc quan còn tùy vào cư dân. Sẽ có những
thành phố suy tàn, hoang phế nhưng cũng sẽ có những thành phố xanh, phát triển
theo hướng mới. Có thể người ta sẽ phải bỏ những nỗ lực xây dựng thành phố
thông minh dựa vào công nghệ vì một mình công nghệ không thể cứu lấy số phận một
thành phố bị bỏ hoang. Nay các ưu tiên trong phát triển thành phố phải là giảm ô
nhiễm, cả ô nhiễm không khí lẫn tiếng ồn; có những cơ sở hạ tầng giúp cải thiện
sức khỏe, kể cả sức khỏe tinh thần. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Làm được điều này, chúng ta sẽ có những thành phố chỉ còn lại
xe đạp hay xe chạy bằng điện, vắng bóng hẳn xe chạy bằng xăng dầu. Lúc đó, dù
nhiều công ty cho nhân viên làm ở nhà, vẫn sẽ có những công ty phải duy trì
cách làm việc trực tiếp do phải tiếp xúc với khách hàng và lúc đó do chi phí mặt
bằng giảm mạnh, do yêu cầu giãn cách, họ sẽ tăng thuê mặt bằng, tăng không gian
làm việc. Dòng tiền đầu cơ địa ốc chấm dứt, giá nhà trở về mức bình thường, nằm
trong tầm với của giới trẻ. Cuộc sống ở đô thị sẽ trở về khung cảnh thời trước,
khi mọi người ăn uống trên vỉa hè, ca hát nhảy múa ngoài trời. Đó có thể là một
ước mơ viễn vông nhưng cũng có thể là xu hướng phát triển theo hướng tự nhiên,
bằng không cuộc sống đô thị sẽ sụp đổ. <o:p></o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-54117718105963671862021-03-18T09:37:00.002+07:002021-03-18T09:37:49.191+07:00Công nghệ và điều tra hình sự<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Công nghệ
và điều tra hình sự</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p><span style="font-size: x-small;"> (Đã đăng báo, lưu làm tài liệu)</span></o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Cô X. là một y tá chừng 30 tuổi, đang lái xe về nhà sau ca tối
thì có kẻ chận xe dùng dao uy hiếp cô, bắt qua một chiếc xe bán tải, cưỡng hiếp
cô trong khi tên đồng phạm vẫn lái tiếp. Câu chuyện mới nghe qua cũng như nhiều
vụ phụ nữ đi làm về khuy bị bọn xấu tấn công, hãm hiếp rồi vất bỏ bên vệ đường.
Thế nhưng trong các chi tiết nạn nhân là một y tá chừng 30 tuổi khai với cảnh
sát, có một chi tiết nổi lên. Trong ánh đèn mờ khi xe chạy qua sân bay General
Mitchell, cô thoáng thấy màn hình một chiếc điện thoại di động hiệu Samsung
Galaxy đang chạy ứng dụng tìm đường Google Maps!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Viên cảnh sát hình sự Eric Draeger của đồn cảnh sát Milwaukee
chuyên về các vụ án có dính líu đến công nghệ cao. Lời khai của cô X. về loại
xe bọn xấu dùng, miêu tả nhân dạng của kẻ cưỡng hiếp cô không giúp gì bao nhiêu.
Nhưng Draeger từng có kinh nghiệm phá án bằng cách rà soát dữ liệu của các trạm
phát sóng để từ đó xác định các điện thoại di động hiện diện gần hiện trường khi
xảy ra vụ án. Nay với lời khai của cô X., rất có thể anh sẽ tìm đúng ngay chiếc
điện thoại anh cần tìm nếu tập trung vào một nguồn cung cấp vị trí người dùng với
độ chính xác cao: Google Maps.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Lúc đó Draeger không biết Google có chịu hợp tác không nhưng
vẫn thuyết phục sếp anh cứ thử xem sao. Đầu tiên anh cần một trát đòi dữ liệu sau
khi ghi nhận lời khai chi tiết của cô X., cùng cô đi lại lộ trình bọn xấu chở
cô, ghi nhận chính xác từng địa điểm. Trong khi đó, đồng nghiệp của anh vẫn tiến
hành điều tra theo các phương cách cũ: phát hành hình vẽ phác thảo bọn xấu dựa
vào lời khai, rà soát các camera an ninh ở khu vực lân cận, tìm dấu vân tay bọn
xấu có thể để lại ở chiếc xe của nạn nhân… Họ tập trung vào vụ án này vì có dấu
hiệu cho thấy bọn xấu sẽ lại ra tay. Đó là bởi trước vụ bắt cóc cô X. mấy giờ,
một cô gái 18 tuổi trình báo bị hai kẻ xấu đi theo một quãng đường dài, chúng
nhiều lần cố tình hất xe cô lên vệ đường, có lần có một kẻ cầm gậy bóng chày tiến
đến xe cô nhưng cô kịp nhấn ga thoát thân. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Samsung Galaxy là điện thoại di động chạy hệ điều hành
Android, người dùng muốn sử dụng phải đăng nhập tài khoản Google; điện thoại lại
đủ các ứng dụng cài sẵn như Google Maps có chức năng xác định vị trí người dùng
bằng cả Wifi, GPS và Bluetooth. Vụ án cô X. xảy ra vào tháng 6 năm 2017 và trước
đó Google chỉ mới nhận yêu cầu cung cấp dữ liệu theo cách này lần đầu tiên vào
năm 2016. Với trát do tòa án ký, Draeger gởi email cho Google nhưng thực lòng
không tin tưởng Google chịu hợp tác, thậm chí sẽ trả lời sớm. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hai mươi phút sau điện thoại của Draeger đổ chuông; một nhân
viên bộ phận pháp lý Google gọi. “Tôi không biết có rà soát dữ liệu theo yêu cầu
của ông hay không nhưng chúng tôi muốn hỗ trợ vì đây là ác mộng cho mọi người” –
cô nhân viên nói với Draeger. Sau đó nhân viên Google giúp Draeger cập nhật
trát tòa để mở rộng phạm vi tìm kiếm ra ngoài khu vực sân bay bởi lúc đó tại
sân bay có hàng trăm điện thoại sử dụng ứng dụng Google Maps để tìm xem ở các địa
điểm bổ sung có điện thoại nào có những đặc điểm như mô tả. Bốn ngày sau, đại
diện Google gọi điện cho Draeger và thông báo, chỉ có 1 số điện thoại duy nhất
đáp ứng các điều kiện đặt ra trong yêu cầu tìm kiếm. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Draeger nhớ lại: “Bỗng nhiên lá thư này xuất hiện trong hộp
thư của tôi, mở thư đọc xong, tôi cứ nhìn sững sờ vào màn hình. Cái tay tội phạm
mình tìm 5 ngày nay không chút manh mối, nay tên tuổi và số điện thoại của hắn
có ngay sờ sờ đó”. Cảnh sát bắt ngay 2 tên tội phạm ngay sau đó. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Câu chuyện trên do
NBCNews kể lại, hé lộ cho thấy tầm ảnh hưởng lớn lao của các ứng dụng chúng ta
dùng hàng ngày mà không hề hay biết. Nhìn từ phía các cơ quan công lực như cảnh
sát hình sự, dữ liệu người dùng mà các công ty công nghệ như Google thu thập từng
giây từng phút là kho tàng chưa được khai thác đúng mức. Từ năm 2016 đến nay các
yêu cầu cung cấp dữ liệu như kiểu vụ án nói trên tăng vọt. Năm ngoái Google tiết
lộ yêu cầu từ phía cảnh sát đã tăng hơn 1.500% từ năm 2017 sang 2018 và tăng
500% từ năm 2018 sang 2019. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Vì khối lượng yêu cầu tăng nhanh như thế nên hiện nay Google
cần vài ba tháng mới đáp ứng một yêu cầu dữ liệu. Phía điều tra hình sự cũng giảm
dần việc dựa dẫm vào công nghệ này vì quá mất thời gian, chỉ xem nó như biện
pháp cuối cùng khi các phương pháp điều tra cũ đi vào ngõ cụt. Cả Google lẫn cơ
quan công lực đều nói quá trình yêu cầu và cung cấp dữ liệu xác định vị trí là
hợp pháp vì người dùng cho phép Google ghi nhận vị trí của họ. Yêu cầu bảo vệ sự
riêng tư của người dùng là ưu tiên hàng đầu nên khi cung cấp dữ liệu các thiết
bị gần hiện trường, Google đều để nặc danh và chỉ sau khi xác định kẻ tình
nghi, tên tuổi và chi tiết khác mới được tiết lộ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tuy nhiên, việc sử dụng trát tòa yêu cầu công ty công nghệ
cung cấp thông tin người dùng một cách vô tội vạ như thế là vi phạm quyền riêng
tư của nhiều người, do tình cờ đã đến gần hiện trường một vụ án nào đó đúng thời
điểm gây án. Có vụ án, cảnh sát đưa một người vô tội vào diện tình nghi chỉ vì ông
này đạp xe ngang qua ngôi nhà bị trộm đúng lúc bọn trộm đột nhập. Nhiều người lập
luận công nghệ này có thể dễ dàng bị lạm dụng để theo dõi những ai đi phá thai,
đi dự lễ ở một nhà thờ, tham gia vào các cuộc tuần hành… Vào thời điểm nước Mỹ
bị chia rẽ nặng nề như bây giờ, công nghệ ghi nhận vị trí người dùng càng dễ bị
phản đối hay nhận được sự đồng tình, cần áp dụng nhiều hơn, tùy vào quan điểm
hay vụ việc. Chẳng hạn, sẽ có nhiều người muốn dùng dữ liệu vị trí người dùng để
phát hiện xem ai từng đột nhập tòa nhà Quốc hội Mỹ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hiện nay quan điểm về việc sử dụng trát đòi dữ liệu người
dùng cũng rất khác biệt. Nếu chỉ nghe kể về các vụ án tàn khốc được phá án nhờ
dữ liệu người dùng, sẽ rất dễ đồng tình với việc ứng dụng công nghệ này vào
công tác điều tra hình sự. Nhưng để phát hiện 1 kẻ tội phạm, sẽ có 10 người vô
tội bị kéo vào vòng phiền phức, có khả năng bị oan chỉ vì công nghệ không phân
biệt được gian-ngay. Nhiều quan tòa từ chối ký trát do cảnh sát yêu cầu. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Với Google, họ có sẵn những lời tuyên bố để phát cho báo chí
mỗi khi có ai yêu cầu họ bình luận. Một trong những lời tuyên bố như thế viết:
“Chúng tôi làm hết sức mình để bảo vệ quyền riêng tư của người dùng dịch vụ của
chúng tôi trong khi hỗ trợ hoạt động rất quan trọng của giới thi hành công vụ.
Chúng tôi đã phát triển một quy trình cụ thể cho các yêu cầu hỗ trợ như thế, được
thiết kế để tôn trọng nghĩa vụ pháp lý của chúng tôi trong khi hạn chế quy mô dữ
liệu được tiết lộ”. Dù sao những lời nói rập khuôn này cũng cho thấy quy mô thu
thập dữ liệu người dùng của các công ty công nghệ như Google. <o:p></o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-33305667556738140732021-03-17T19:17:00.005+07:002021-03-17T19:17:49.064+07:00Trong vũng lầy của văn hóa xóa sổ<p> </p><h1 class="fck-title" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #212529; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 3.25rem; line-height: 1.2; margin-bottom: 16px; margin-top: 20px; text-align: left;">Trong vũng lầy của văn hóa xóa sổ</h1><div><figure style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin: 0px 0px 20px;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;"> <span class="fr-img-caption fr-draggable fr-fic fr-dii" contenteditable="false" draggable="false" style="box-sizing: border-box; width: 100%;"><span class="fr-img-wrap" style="box-sizing: border-box;"><img alt="" class="fr-draggable" src="https://static.tuoitre.vn/690/0/tto/r/2021/03/11/724e94bf.jpg" style="border-style: none; box-sizing: border-box; display: inline-block; height: 387.432px; max-width: 100%; object-fit: cover; vertical-align: middle; width: 689px;" /></span></span></span></span></figure><figure style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin: 0px 0px 20px;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;">Da trắng quá, không được dịch thơ Gorman!</span></figure><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"></p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Nếu cần dịch một bài thơ từ tiếng nước ngoài cho độc giả trong nước, người ta sẽ đi tìm phẩm chất gì ở người dịch? Có lẽ quan trọng nhất là khả năng sử dụng thành thạo cả hai ngôn ngữ và nếu người dịch cũng là nhà thơ, đó sẽ là lựa chọn tối ưu.</p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Nhưng không. Khi nhà thơ nổi tiếng Marieke Lucas Rijneveld của Hà Lan được chọn để dịch tuyển tập thơ của Amanda Gorman sang tiếng Hà Lan, thiên hạ phản đối chỉ vì Rijneveld da trắng. </p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Theo họ, để “xứng đáng” dịch thơ Gorman, một thi sĩ trẻ tuổi người Mỹ da đen, người vừa nổi lên sau khi đọc bài <em style="box-sizing: border-box;">The Hill We Climb</em> tại lễ nhậm chức của Tổng thống Joe Biden, thì người dịch cũng phải là da đen!</p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Lập luận cực đoan này bất kể nhiều tình tiết hợp tình hợp lý: Marieke Lucas Rijneveld vừa đoạt giải International Booker danh tiếng và chính Gordon, 22 tuổi, đã chọn Rijneveld, 29 tuổi, như một người viết cùng thế hệ, nổi tiếng khi còn rất trẻ.</p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Nhà văn, nhà thơ thì rất nhạy cảm, ngay lập tức Rijneveld từ chối việc dịch và tuyên bố một cách rất độc đáo: “Tôi đã từng vui vẻ cống hiến sức lực để dịch tác phẩm của Amanda, xem nó như một nhiệm vụ to lớn để duy trì sức mạnh, giọng điệu và văn phong của cô. Tuy nhiên, dù tôi biết tôi ở một vị trí để suy nghĩ và cảm nhận điều này, nhiều người khác lại không như thế. Tôi vẫn ước mong ý tưởng của cô vươn tới càng nhiều độc giả càng tốt, mở rộng trái tim cho mọi người”.</p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Thập niên 1960, phong trào đấu tranh bất bạo động của Martin Luther King Jr. là nhằm xóa bỏ tình trạng phân chia chủng tộc trong xã hội Mỹ. Người da đen lúc đó đấu tranh để xóa các nhà vệ sinh, xe buýt, tiệm ăn bắt người da màu chỉ được dùng một khu dành riêng cho họ. </p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Nay, cái hàng rào phân biệt chủng tộc tệ hại đó trở lại trong địa hạt văn hóa: thơ da đen chỉ có người da đen được dịch, và sẽ đến nhạc da đen chỉ có người da đen được hát, truyện da đen chỉ có người da đen thưởng thức.</p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Và điều tệ nhất là nhà xuất bản tập thơ đã đầu hàng trước áp lực của dư luận, hoan nghênh quyết định rút lui của Rijneveld và hứa hẹn “sẽ rút bài học” từ chuyện này.</p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;">Khi Colin Firth không đồng tình, anh ấy gặp rắc rối</span></p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Đặc điểm phân biệt đối xử theo một hướng cực đoan mới như thế đang nổi lên tại các nước phương Tây và ngày càng gây chia rẽ nước Mỹ. </p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Russell T Davies, nhà viết kịch bản và nhà sản xuất chương trình truyền hình người Anh vừa gây xôn xao dư luận khi tuyên bố chỉ có người đồng tính mới được đóng vai đồng tính: “Tôi sẽ gây chiến. Tôi sẽ làm những người như Colin Firth xấu hổ vì vai diễn của mình”. (Colin Firth không phải là người đồng tính nhưng cùng Stanley Tucci đóng cặp vợ chồng đồng tính trong bộ phim mới <em style="box-sizing: border-box;">Supernova</em>; trước đó Firth từng giành được giải Oscar năm 2009 nhờ đóng vai đồng tính trong phim <em style="box-sizing: border-box;">A Single Man</em>).</p><div data-caption="" data-fancybox="gallery" href="http://static.tuoitre.vn/690/0/ttct/2021/03/13/16156411127653-articleLarge-v2_1610453889.jpg" index-figure="1" style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px;"><div class="fr-img-space-wrap" index-figure="1" style="box-sizing: border-box;"> Điều mỉa mai nằm ở chỗ, nguyên tắc cơ bản của phong trào LGBTQ là bình đẳng giới, không ai bị phân biệt đối xử dựa vào giới tính của họ và giới tính bạn đời của họ. Đề xuất của Davies là sự phân biệt, chống lại người dị tính muốn hành nghề diễn viên và đảm nhận các vai đồng tính.</div><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"></p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Và luật lệ chống phân biệt đối xử ở Anh cũng như ở Mỹ đã tiến đến chỗ rất có thể Davies bị kiện đến trắng tay nếu trong vai trò nhà sản xuất mà từ chối một diễn viên chỉ vì anh ta không phải là người đồng tính.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Mặc dù khiêu chiến với Colin Firth như vậy nhưng chính Davies trong quá khứ từng sử dụng diễn viên “thẳng” cho các vai “gay” nổi bật là Hugh Grant trong bộ phim <em style="box-sizing: border-box;">A Very English Scandal,</em> thủ vai một chính trị gia đồng tính.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;">1.271 lần dùng từ "nigger" của The New York Times</span></p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Nếu từng nghe nhạc rap, bạn đã thấy trong ca từ của nhiều bài có từ <em style="box-sizing: border-box;">nigger </em>- một từ hiện nay thuộc loại đại cấm kỵ vì bị cho là xúc phạm dân da đen. Trong âm nhạc, phim ảnh, từ này mà do người da đen nói thì bình thường. Mọi việc chỉ trở thành lớn chuyện khi nó do dân da trắng thốt lên, dù chỉ để trích dẫn lời nói của người khác.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Donald McNeil Jr. là một nhà báo kỳ cựu làm cho <em style="box-sizing: border-box;">The New York Times (NYT) </em>đã 45 năm nay. Mùa hè năm 2019, ông làm người hướng dẫn cho một đoàn học sinh trung học Mỹ đi tham quan Peru do báo ông bảo trợ. Trong một buổi ăn tối, một học sinh hỏi ông liệu có nên cho nghỉ học một học sinh từng làm một cái video lúc 12 tuổi nay mới bị phát hiện, trong đó cô học sinh này dùng từ <em style="box-sizing: border-box;">nigger</em>.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Để hiểu bối cảnh video nói chuyện gì, McNeil hỏi cho rõ rằng học sinh kia dùng từ miệt thị đó với học sinh khác hay chỉ đang hát nhạc rap hoặc trích dẫn tựa một cuốn sách. Vấn đề là khi hỏi lại cho rõ vấn đề, McNeil đã dùng nguyên văn từ <em style="box-sizing: border-box;">nigger </em>chứ không nói tránh đi. </p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Chuyện chỉ có thế, nhưng đầu năm nay báo chí khui lại và mặc dù trước đó tờ <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em> đã kỷ luật McNeil, nhân viên <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em> viết thư phản ứng, đòi điều tra lại, đòi McNeil phải công khai xin lỗi. Cuối cùng <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em> gây sức ép để McNeil viết đơn xin nghỉ việc. </p><div data-caption="" data-fancybox="gallery" href="http://static.tuoitre.vn/690/0/ttct/2021/03/13/16156413788725-download-_13_.jpg" style="box-sizing: border-box;"><div class="fr-img-space-wrap" style="box-sizing: border-box;"> Tổng biên tập Dean Baquet nhanh nhẩu tuyên bố: “Chúng tôi không chấp nhận ngôn ngữ phân biệt chủng tộc bất kể chủ đích là gì”.</div><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"></p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"></p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Một loạt nhà báo đã lên tiếng trên khắp các báo nước Mỹ, phản đối cách ứng xử của tờ <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em> với nhà báo của mình; họ khẳng định miêu tả một từ miệt thị là khác với sử dụng nó, và nếu không cho nhà báo quyền tự do sử dụng từ ngữ thì còn gì là báo chí.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"> Đáng chú ý, một cây bút bình luận của chính tờ <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em> là Bret Stephens đã viết một bài muốn đăng trên báo nhà, phản đối lãnh đạo <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em>, đặc biệt là tuyên bố “bất kể chủ đích như thế nào” của tổng biên tập. </p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Tuy nhiên, trong một email gởi bạn bè kèm bản thảo bài báo được các báo khác trích dẫn, Stephens cho biết bài viết đã bị chủ bút vất vào ngăn kéo. Bài báo có đoạn: “Có một sự khác biệt sơ đẳng giữa trích dẫn một từ vì mục đích kiến thức hay thông hiểu với việc sử dụng cùng từ đó vì mục đích lăng mạ hay gây thương tổn. Đánh mất sự phân biệt này, chúng ta sẽ đánh mất luôn khả năng hiểu những điều chúng ta được giáo dục để chống lại”.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Lục tìm các ví dụ ngay trên tờ <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em>, Bret Stephens trích dẫn nhiều bài viết trong đó từ <em style="box-sizing: border-box;">nigger </em>xuất hiện nhiều lần với mục đích minh họa cho sự thay đổi trong cảm nhận của xã hội để chứng minh trong quá khứ, <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em> không hề ngần ngại dùng từ này nhưng với mục đích thông tin. </p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Ông viết: “Một nền báo chí biến “từ ngữ” thành “vật để sùng bái” - rồi từ “vật để sùng bái” thành “nỗi sợ” - sẽ ngăn trở tư duy mạch lạc và sự thông hiểu đúng đắn”.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Ông kết luận: “Vai trò của một nền báo chí tốt đẹp phải dẫn dắt chúng ta ra khỏi vũng lầy đen tối (của nền văn hóa xóa sổ, sa thải, hạ nhục công cộng và phán xét ngày càng không dung thứ). (Thế mà) Tuần trước chúng ta lại dấn sâu hơn vào chốn đó”. Đúng là <em style="box-sizing: border-box;">NYT</em> đã dùng từ <em style="box-sizing: border-box;">nigger </em>đến 1.271 lần kể từ năm 1969, lần gần nhất chỉ cách đó một tuần.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;">Dr Seuss gặp tai vạ</span></p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Sự việc mới nhất liên quan đến các cuốn sách của một nhà văn nổi tiếng chuyên viết cho trẻ em, Theodor Seuss Geisel, dưới bút danh Dr. Seuss. </p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Nhiều cuốn của ông đã được dịch sang tiếng Việt như <em style="box-sizing: border-box;">Gờ-Rinh đánh cắp Giáng sinh!</em>, <em style="box-sizing: border-box;">Nếu tớ mở sở thú</em>; nhiều cuốn được in lại nguyên bản tiếng Anh để trẻ em Việt Nam dùng làm sách học tiếng Anh. </p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Ông viết các cuốn sách này hơn nửa thế kỷ rồi và đã qua đời cách đây 30 năm nhưng sách của ông vẫn đang bán chạy, năm 2020 thu về cho những người thừa kế của ông đến 33 triệu đôla, có cuốn năm ngoái bán đến nửa triệu bản.</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Đùng một cái, đầu năm nay, nhân sinh nhật lần thứ 117 của Dr. Seuss, người ta tuyên bố sẽ ngưng xuất bản 6 cuốn của ông vì các hình ảnh mang tính phân biệt chủng tộc và nhạy cảm. </p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Trước đó sách của ông được đánh giá cao vì các giá trị nhân bản, khơi gợi ở trẻ tình yêu thiên nhiên, bảo vệ môi trường và lòng khoan dung. Người thân của ông nói, không hề có một mảy may phân biệt chủng tộc nào trong máu của ông. Nhưng rồi họ buồn rầu thừa nhận, thời đại ngày nay là thời đại khó khăn, nhạy cảm nên phải theo thời.</p><div class="grid-img" index-figure="2" style="box-sizing: border-box;"><div data-caption="" data-fancybox="gallery" href="https://static.tuoitre.vn/690/0/tto/r/2021/03/11/ff2999f6.jpg" index-figure="2" style="box-sizing: border-box;"><div class="fr-img-space-wrap" index-figure="2" style="box-sizing: border-box;"> <span class="fr-img-caption fr-draggable fr-fic fr-dii" contenteditable="false" draggable="false" style="box-sizing: border-box; width: 100%;"><span class="fr-img-wrap" style="box-sizing: border-box;"><img alt="" class="fr-draggable" src="https://static.tuoitre.vn/690/0/tto/r/2021/03/11/ff2999f6.jpg" style="border-style: none; box-sizing: border-box; display: inline-block; max-width: 100%; vertical-align: middle; width: 689px;" /><p class="fr-inner" style="box-sizing: border-box; color: #555555; font-size: 13px; line-height: 25px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px; text-align: center;"></p></span></span>Trong hoài niệm của những ai từng đọc sách của Dr. Seuss, những cuốn sách ấy toát lên sự ấm áp, song than ôi, nay họ buộc phải nhìn các cuốn sách này với cáo buộc chúng gây tổn thương.</div></div></div><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"></p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Có lẽ độc giả sẽ là người quyết định sau cùng xem có nên mua sách của Dr. Seuss hay không. Ngay sau tuyên bố loại bỏ một số sách của ông trong danh mục xuất bản, 9 trong 10 cuốn sách bán chạy nhất trên Amazon lại là sách của Dr. Seuss, trong đó có cuốn <em style="box-sizing: border-box;">The Cat in the Hat</em> được viết ra cách đây 64 năm!</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;">Và rồi, khi con mắt chống phân biệt chủng tộc cực đoan ấy tiếp tục soi xét cực đoan, e rằng sẽ còn rất nhiều tác phẩm kinh điển bị loại bỏ. Hiện đang có ý kiến đòi bỏ tác phẩm <em style="box-sizing: border-box;">Odyssey</em> của Homer ra khỏi chương trình vì phân biệt giới tính, bỏ cuốn <em style="box-sizing: border-box;">Giết con chim nhại </em>(<em style="box-sizing: border-box;">To Kill a Mockingbird</em>) vì vinh danh người anh hùng da trắng, bỏ <em style="box-sizing: border-box;">Chúa Ruồi</em> (<em style="box-sizing: border-box;">Lord of the Flies</em>) vì toàn là nam sinh nhà giàu, nhiều đặc quyền...</p><p style="box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><br /></p><p style="background-color: #eeeeee; box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;">Sự nhạy cảm chủng tộc đang dâng cao hơn bao giờ hết ở Mỹ. Chẳng hạn, TP San Francisco có kế hoạch đổi tên 44 trường chỉ vì tên của nhân vật được đặt có dính líu đến nô lệ hay tỏ vẻ coi thường phụ nữ. </span></p><p style="background-color: #eeeeee; box-sizing: border-box; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder;">Trong số các tên đòi đổi có cả các trường Abraham Lincoln, George Washington, Thomas Jefferson... Mặc dù Tổng thống Lincoln có công giải phóng nô lệ nhưng ông bị xem là không có phản ứng thích đáng khi tiểu bang Minnesota tuyên bố tử hình 300 người da đỏ nổi dậy, còn hai vị tổng thống Washington và Jefferson đều từng sở hữu nô lệ.</span></p></div></div><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><br /></p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><br /></p><p style="background-color: white; box-sizing: border-box; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 20px; margin-bottom: 20px; margin-top: 0px;"><br /></p></div>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-37396883677970743602021-03-13T07:53:00.003+07:002021-03-13T07:53:15.565+07:00Khi nhà báo “phạm húy”<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Khi nhà
báo “phạm húy”</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Donald McNeil Jr. là một nhà báo kỳ cựu từng làm cho
tờ <i>New York Times</i> đã 45 năm nay. Mùa hè năm 2019 ông tham gia làm
người hướng dẫn cho một đoàn học sinh trung học Mỹ đi tham quan Peru do
báo ông bảo trợ. Trong một buổi ăn tối có một học sinh hỏi ông liệu
có nên cho nghỉ học một học sinh từng làm một cái video lúc 12 tuổi
nay mới bị phát hiện, trong đó cô học sinh này dùng từ mang tính
miệt thị người da đen (các báo lúc tường thuật đến chỗ này tránh
lập lại từ này bằng cách viết tắt “N-word”, ý nói đến từ “nigger”).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">McNeil kể, để hiểu bối cảnh video nói chuyện gì, ông
bèn hỏi lại cô học sinh dùng từ miệt thị này với học sinh khác hay
cô đang hát nhạc rap hay trích dẫn tựa một cuốn sách. Vấn đề là
McNeil khi hỏi lại, đã dùng nguyên văn từ đó chứ không nói tránh đi. Chuyện
chỉ có chừng đó nhưng suốt mấy tuần qua đã gây sóng gió tại tờ <i>New
York Times</i>. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đầu tiên là tờ <i>Daily Beast</i> khui lại chuyện này vào
cuối tháng 1 năm nay, phỏng vấn nhiều phụ huynh và học sinh trong
chuyến đi lên án McNeil “phân biệt chủng tộc”. Bài báo không kể đầu
đuôi câu chuyện mà chỉ nói khơi khơi: “Hai học sinh cáo buộc nhà báo
này dùng từ “n-word” rồi còn bảo ông ta không tin vào khái niệm đặc
quyền da trắng; ba học sinh khác cho rằng McNeil có những nhận xét
phân biệt chủng tộc”. <i>New York Times</i> phải ra một bản tuyên bố cho
biết năm ngoái họ đã điều tra kỹ lưỡng và đã kỷ luật ông này. Bản
tuyên bố có đoạn viết: “Chúng tôi thấy ông ấy đã có phán đoán sai
lầm khi lập lại từ miệt thị chủng tộc trong bối cảnh đối thoại về
ngôn ngữ mang tính phân biệt chủng tộc”. Lúc đó tổng biên tập báo Dean
Baquet cũng có thư ngỏ gởi phóng viên cho biết ông ta phẫn nộ vì hành
vi của McNeil và thoạt tiên có ý sa thải ông này nhưng sau đó kết
luận “chủ đích của McNeil không mang tính thù hằn hay xấu xa gì”. McNeil
bị khiển trách, biên bản giải quyết vụ việc được kèm vào hồ sơ cá
nhân ông này. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Câu chuyện tưởng đâu đến đây khép lại là vừa; thế
nhưng một tuần sau đó, 150 phóng viên, biên tập viên tờ <i>New York Times</i>
gởi một lá thư cho chủ bút đòi phải điều tra thêm về chuyến đi Peru,
yêu cầu McNeil phải công khai xin lỗi. Thư viết: “Cộng đồng chúng tôi
phẫn nộ và đau đớn. Mặc dù tờ Times có vẻ cam kết tôn trọng sự đa
dạng và bao trùm, chúng ta đã trao một diễn đàn nổi bật – một lãnh
vực quan trọng bao quát trận đại dịch đang ảnh hưởng một cách bất
xứng với người da màu – cho một người chọn cách dùng ngôn ngữ xúc
phạm và không thể chấp nhận được theo bất kỳ chuẩn mực báo chí
nào. Ông ta đã làm vậy khi đại diện cho tờ Times, trước mặt các học
sinh trung học”. Tờ <i>New York Times</i> hiện có trên 1.700 nhân viên.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Sở dĩ lá thư này ví von như thế là vì suốt năm
2020, Donald McNeil là cây bút chủ lực chuyên đưa tin viết bài về dịch
Covid-19. Ông còn xuất hiện trên chương trình phát thanh <i>The Daily</i>
của báo để cảnh báo về đại dịch từ rất sớm, khi mọi người còn chưa
nhận ra quy mô toàn cầu của Covid-19. Gần đây nhất là bài McNeil phỏng
vấn bác sĩ Anthony Fauci, lần đầu tiên cởi mở nói hết về mối quan
hệ khó khăn giữa ông và Tổng thống Donald Trump. <i>New York Times </i>đã
chuẩn bị gom các bài của McNeil để nộp tranh giải Pulitzer năm nay. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hai ngày sau khi nhận được lá thư, sau nhiều cuộc họp,
trực tiếp có, qua Zoom cũng có, tổng biên tập Baquet và thư ký tòa
soạn Joe Kahn gởi một thư nội bộ cho biết McNeil sẽ rời tờ báo; tức
không bị sa thải trực tiếp nhưng chịu sức ép phải nghỉ việc. Trong thông
báo nội bộ này có một câu mà sau đó Baquet phải rút lại, xin lỗi:
“Chúng tôi không chấp nhận ngôn ngữ phân biệt chủng tộc bất kể chủ
đích là gì”! Thế là McNeil phải nộp đơn xin nghỉ việc, kèm theo một
lá thư xin lỗi thống thiết. Thư có đoạn: “Thoạt tiên, tôi cứ nghĩ bối
cảnh khi tôi dùng cái từ xấu xa này là có thể biện hộ. Giờ tôi mới
nhận ra là không thể. Nó thật sự xúc phạm và gây thương tổn. Ngay cả
chuyện tôi cứ tưởng mình có thể biện hộ cũng cho thấy một sự phán
đoán cực kỳ tệ hại”. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Trích dẫn lại một từ chỉ để làm rõ từ đó được
dùng trong bối cảnh nào mà dẫn tới sự đấm ngực, vò tóc nhận tội
về mình như thế là một điều thật khó hiểu. Nhà báo Andrew Sullivan
viết trên Twitter rằng thư của McNeil đọc y như lời thú tội do Khmer Đỏ
ép viết, “vừa buồn cười vừa thật đáng sợ”. Đồng nghiệp của McNeil
ở nhiều tờ báo khác đã lên tiếng với nhiều góc nhìn và mức độ khác
nhau. Cây bút Erik Wemple viết trên tờ <i>Washington Post</i> rằng hiến
pháp nước Mỹ bảo vệ con người không bị kết án hai lần về cùng một
tội; thỏa thuận lao động ở các nơi như báo <i>New York Times</i> cũng
có khái niệm này để tránh chuyện một người bị kỷ luật nhiều lần vì
cùng một sự việc. McNeil đã bị báo của ông kỷ luật sau chuyến đi
Peru thì nay chỉ vì tờ <i>Daily Beast</i> khui lại chuyện cũ mà đem ông
ta ra kỷ luật một lần nữa thì quá kỳ lạ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bài viết của Wemple cũng làm rõ ngoài chuyện nhắc
lại từ miệt thị để hỏi cho rõ thì McNeil chỉ bày tỏ quan điểm của
ông về một số đề tài gây tranh cãi. Chẳng hạn, với tỷ lệ người da
đen bị tù cao hơn, ông cho rằng nếu họ tham gia hoạt động tội phạm thì
đó là lỗi của họ chứ không phải vì một cấu trúc quyền lực mang
tính phân biệt và áp bức. Tuy nhiên ngay chính học sinh kể lại câu
chuyện này cũng nói ý kiến của McNeil không hề coi thường người Mỹ
gốc Phi. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Jonathan Chait viết trên tờ <i>New York Magazine</i> rằng
miêu tả một từ miệt thị là khác với sử dụng nó. Nhắc lại hai phát
biểu mâu thuẫn nhau của chính tổng biên tập Baquet (lần đầu nói “chủ
đích của McNeil không mang tính thù hằn hay xấu xa gì”; lần sau khẳng
định “Chúng tôi không chấp nhận ngôn ngữ phân biệt chủng tộc bất kể chủ
đích là gì”), nhà báo này nhận xét chính sách của tờ <i>New York
Times </i>với một từ mang tính miệt thị thì miêu tả nó, tường thuật
nó so với sử dụng nó cũng không khác gì nhau là một bước ngoặc rất
quan trọng. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đáng chú ý là một câu bút bình luận khác của tờ <i>New
York Times </i>là Bret Stephens đã viết một bài để đăng trên báo nhà,
phản đối cách ứng xử của lãnh đạo tờ báo về vụ McNeil, đặc biệt
là tuyên bố “bất kể chủ đích như thế nào” của tổng biên tập. Tuy
nhiên bài viết này không được <i>New York Times </i>xuất bản. Trong một
email gởi bạn bè kèm bản thảo bài báo được các báo khác trích
dẫn, Stephens cho biết bài viết đã bị chủ bút vất vào ngăn kéo,
không cho đăng. Bản thảo đăng trên các báo khác có đoạn viết: “Có một
sự khác biệt sơ đẳng giữa trích dẫn một từ vì mục đích kiến thức
hay thông hiểu với việc sử dụng cùng từ đó vì mục đích lăng mạ hay
gây thương tổn. Đánh mất sự phân biệt này, chúng ta sẽ đánh mất luôn khả
năng hiểu những điều chúng ta được giáo dục để chống lại”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Lấy ngay các ví dụ trên tờ <i>New York Times</i>, Bret
Stephens trích dẫn nhiều bài viết trong đó từ “nigger” xuất hiện
nhiều lần với mục đích minh họa cho sự thay đổi trong cảm nhận của
xã hội để cho thấy <i>New York Times </i>không hề ngần ngại dùng từ
mang tính miệt thị này nhưng với mục đích thông tin. Ông viết: “Một
nền báo chí biến “từ ngữ” thành “vật để sùng bái” – rồi từ “vật
để sùng bái” thành “nỗi sợ” – sẽ ngăn trở tư duy mạch lạc và sự
thông hiểu đúng đắn” và kết luận: “Vai trò của một nền báo chí tốt
đẹp phải dẫn dắt chúng ta ra khỏi vũng lầy đen tối (của nền văn hóa
xóa sổ, sa thải, hạ nhục công cộng và phán xét ngày càng không dung
thứ). (Thế mà) Tuần trước chúng ta lại dấn sâu hơn vào chốn đó”. Đúng
là tờ <i>New York Times </i>đã từng dùng từ “nigger” đến 1.271 lần kể
từ năm 1969 và lần gần đây nhất chỉ cách đó một tuần. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Phản ứng của các báo khác đậm đặc đến nỗi ông
Baquet phải rút lại nhận định “bất kể chủ đích là gì”, thừa nhận
nói thế là “đe dọa đến nền báo chí”, là “một sai lầm chết người”
và xin lỗi mọi người. Hiện nay nhận xét chung của nhiều nhà báo trên
các tờ báo chính thức và cả mạng xã hội, sự đảo chiều liên tục
của lãnh đạo báo <i>New York Times </i>cho thấy một vấn đề sâu xa hơn
câu chuyện “phạm húy” của McNeil nhiều lần. Như nhận định của tổ
chức PEN America, một nhà báo kỳ cựu mất việc chỉ vì một từ trích
dẫn đã là một thông điệp lạnh gáy, đáng lo ngại hơn là khi một tờ
báo thay đổi lập trường dưới sức ép của đám đông. Một số nhà báo đi
xa hơn khi nhận định đây là dấu hiệu cho thấy làng báo đang xuất hiện
xu hướng bước vào một thời kỳ tạm gọi là “hậu báo chí” khi một số
báo từ bỏ tính khách quan để nhấn mạnh đến chuyện đúng sai theo cảm
quan của người viết phù hợp với lượng độc giả riêng của từng tờ
báo. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Riêng nhà báo McNeil, trong một email gởi những người
quan tâm đến vụ việc trấn an mọi người: “Tôi sẽ ổn. Năm nay tôi 67
tuổi và đã nhiều năm nay ước mơ của tôi là mua chiếc xe bán tải kéo
theo một căn nhà lưu động rồi biến mất vào rặng Rockies cùng một
chiếc cần câu”. Có lẽ ông sẽ ổn thật nhưng sóng gió với <i>New York
Times</i> và cả làng báo<i> </i>vẫn chưa qua. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-69500313400842262402021-03-13T07:49:00.001+07:002021-03-13T07:49:48.682+07:00Có hay không – “hậu báo chí”?<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">Có hay
không – “hậu báo chí”?</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: .5in;"><b><i>Hết “hậu sự thật” nay
người ta đang nói về “hậu báo chí”. Có hay không cái khái niệm lạ
đời này và vì sao nhiều nhà báo đòi từ bỏ các nguyên tắc khách
quan, đa chiều của báo chí để đòi hỏi một loại báo chí đem lại công
bằng, nhà báo phải là chiến binh thập tự chinh cho những điều họ tin
là lẽ phải?<o:p></o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Theo Andrey Mir tác giả cuốn “Hậu báo chí và cái
chết của báo” (2020), báo chí ngày xưa bán độc giả cho nhà quảng
cáo thì nay các báo trong thời kỳ “hậu báo chí” bán độc giả cho
công chúng. Báo chí truyền thống cố gắng tìm sự khách quan; cố gắng
miêu tả thế giới như nó “đang là”. “Hậu báo chí” cố tình theo chủ
quan; cố tình diễn tả thế giới như nó “phải là”. Một tờ báo theo mô
hình “hậu báo chí” sẽ dựng tường lửa để dụ khách trả tiền và
bước vào thế giới sau bức tường - trong thế giới này cái được bày
biện không phải là tin tức mà chủ kiến, đúng sai đã phân định; phóng
viên là nhà hoạt động cho một niềm tin nào đó. Báo chí ngày trước
cần có những khách hàng hài lòng, vui vẻ, sẵn sàng mua sắm; báo
chí ngày nay, theo Andrey Mir, cần tạo ra những người dân giận dữ, bất
bình.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nói cách khác, khi khóa bài buộc người đọc trả
tiền mới được vào đọc, các báo không thể cạnh tranh bằng tin tức vì
lượng thông tin trên thế giới là vô hạn, cung vượt xa cầu nên tin tức
chạy theo người đọc chứ không phải người đọc chạy theo tin. Vì thế
các báo phải bán một thứ khác – là niềm tin, là một sự đeo đuổi
cho một cộng đồng những người cùng chia sẻ niềm tin này, sự đeo đuổi
này. Andrey Mir nhận xét báo chí truyền thống mất 500 năm để xây dựng
hoàn chỉnh mô hình bán độc giả cho nhà quảng cáo; Internet phá hủy
mô hình đó trong vòng 20 năm nên “hậu báo chí” vẫn ở những bước sơ
khai. Sự xung đột ở các báo, sự tranh cãi giữa các thế hệ làm báo,
những xì-căng-đan sa thải nhà báo… tất cả đều là hệ quả của việc
chuyển đổi mô hình trong giai đoạn ban đầu, tranh tối, tranh sáng. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Martin Gurri, trong một bài viết dài trên tờ City
Journal đã dùng tờ <i>New York Times</i> như một ca điển hình chuyển
đổi sang “hậu báo chí”. Tuy nhiên phân tích rất hấp dẫn của ông dựa
vào cách <i>New York Times</i> đưa tin, viết bài về tổng thống Trump
trong suốt 4 năm dài nên có thể không khách quan với nhiều người. Ở
đây chỉ kể lại một chuyện mà lúc đó cũng có nhiều báo khác đưa tin
đầy đủ: Tháng 8-2019, sau vụ nổ súng giết người hàng loạt làm 31
người chết, <i>New York Times</i> rút tít trên trang nhất: “Trump kêu gọi
đoàn kết chống lại phân biệt chủng tộc” – một cái tít đưa tin bình
thường, dù rất khuôn sáo nhưng không sai vì tin nhấn mạnh vào thông
điệp trong bài phát biểu của Tổng thống Trump. Thế nhưng độc giả <i>New
York Times</i> phẫn nộ, nhiều phóng viên lên mạng xã hội chê trách, nhiều
giới trí thức buông lời “không tin được” và đòi hủy mua báo dài hạn.
Cuối cùng <i>New York Times</i> phải đổi tít thành “Lên án sự thù hằn
nhưng không lên án súng đạn”! Tức tường thuật phát biểu của Trump
nhưng phải tìm ra một góc độ “phản kháng” cho đúng mong muốn của
giới độc giả NYT thu tiền. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Lúc đó sự phản đối của giới phóng viên chịu ảnh
hưởng của “hậu báo chí” dữ dội đến nỗi Tổng biên tập NYT là Dean
Baquet phải tổ chức họp nhân viên, biên bản cuộc họp được tờ <i>Slate</i>
đăng nguyên văn. Đây là cuộc họp đặt ra ranh giới diễn đạt – đâu là
chuyện nói được, đâu là chuyện cấm kỵ trong một thời đại hậu khách
quan, hậu sự thật, hậu báo chí. Tuy nhiên giới nhà báo kỳ cựu theo
mô hình cũ của NYT vẫn còn nguyên đó và với họ mục ý kiến phải được
miễn nhiễm, phải đặt bên ngoài vòng kềm tỏa của mô hình mới. Thế
là bài “Đã đến lúc đưa quân đội vào” của Thượng nghị sĩ Tom Cotton
xuất hiện, kêu gọi phải dùng biện pháp mạnh để vãn hồi trật tự sau
các cuộc bạo loạn, đốt phá nhân cái chết của một người da đen dưới
chân cảnh sát. Ngay lập tức, các phóng viên trẻ nổi loạn, viết thư
ngỏ phản đối việc đăng bài ý kiến này và sau đó trưởng ban mục ý
kiến, James Bennet phải ra đi. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Phân tích sự thăng trầm của mô hình kinh doanh mới
của tờ <i>New York Times</i> thường xoáy vào hai chuyện: trước tiên tờ
báo này đã thành công khi chuyển đổi từ chỗ dựa vào quảng cáo sang
dựa vào lượng độc giả có trả tiền. Tính đến hết năm 2020, <i>New
York Times</i> có 7,5 triệu người mua báo điện tử dài hạn, một kỷ
lục chưa báo nào trên thế giới đạt được; con số này đã tăng gấp 7
lần so với 4 năm trước đó. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Chỉ
tính riêng năm 2020, <i>New York Times</i> có thêm 2,3 triệu người mua báo
điện tử dài hạn. Doanh thu bán báo điện tử năm 2020 là gần 600 triệu
đô-la, bằng doanh thu bán báo giấy trong khi doanh thu từ quảng cáo sụt
giảm mạnh còn gần 400 triệu đô-la.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chuyện thứ nhì là sự thay đổi quan niệm làm báo. Trong
một bài viết trên tờ <i>Wall Street Journal</i> mang tựa đề “Bi kịch
của tờ Times”, Holman W. Jenkins, Jr. tóm tắt các phát biểu của tổng
biên tập Baquet rằng ngày nay chính độc giả là người gây áp lực buộc
báo phải đi theo một con đường nào đó; rằng các chủ bút hoài niệm
cái thời doanh thu quảng cáo bảo vệ họ khỏi những áp lực như thế.
Tác giả cho rằng có một nỗi hoài nghi ngày càng lan rộng rằng tờ <i>Times</i>
xem nhiệm vụ của họ là áp đặt một “tự sự” cho thế giới chứ không
phải lắng nghe xem thế giới kể chuyện gì. Một bài viết khác trên tờ
<i>New York Magazine</i> cũng cho rằng mấy năm qua tờ Times ngày càng ít
vô tư, trong khi ngày càng tung hoành như đang ở trong một cuộc thập tự
chinh. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Khách quan hơn là tiếng nói của người trong cuộc –
các phóng viên NYT viết ngay trên tờ báo của họ. Từ năm 2016, Jim
Rutenberg đã phải viết: “Nếu bạn là phóng viên hành nghề và tin rằng
Donald Trump là kẻ mị dân, kích động xu hướng phân biệt chủng tộc và
dân tộc chủ nghĩa tệ hại nhất của đất nước… bạn biết đưa tin về ông
ta như thế nào đây? Bởi nếu bạn tin như thế, bạn sẽ phải ném hết
sách giáo khoa mà báo chí Mỹ đã sử dụng trong suốt nửa thế kỷ qua…
Nếu bạn xem nhiệm kỳ tổng thống của Trump là một thứ có tiềm năng
gây nguy hiểm, bài viết của bạn phải phản ánh chuyện đó. Bạn sẽ
tiến gần hơn bao giờ hết thành một người đối lập”. Có lẽ tâm thế
này giải thích cách NYT và nhiều tờ báo khác đưa tin về ông Trump
trong suốt nhiệm kỳ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Rõ hơn nữa là bài viết của Wesley Lowery vào giữa
năm 2020 khẳng định các biên tập viên của báo không còn nắm giữ độc
quyền xuất bản nữa trong bài “Định lại tính khách quan, do các nhà
báo da đen dẫn dắt” đăng trên NYT. Anh này cho rằng lâu nay cái gì là sự
thật khách quan chủ yếu do các phóng viên da trắng và các sếp da
trắng quyết định. Nay anh kêu gọi hãy từ bỏ cái làm ra vẻ khách quan
đó; phóng viên phải tập trung vào sự công bằng và nói lên sự thật, đến
hết sức mình, dựa vào bối cảnh cho phép và các dữ kiện có sẵn.
Bằng không từng phóng viên đều có khối lượng người đọc theo dõi trên
mạng xã hội, cho phép họ nói chuyện thẳng với công chúng! Ngay chính
tổng biên tập Baquet trong một bài trả lời phỏng vấn đã cho rằng
tính khách quan “đã trở thành một bức biếm họa” – tốt hơn nên hướng
đến các giá trị khác như sự công bằng, tính độc lập và sự đồng
cảm.<o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tuy nhiên để chứng minh có sự tồn tại của mô hình
“hậu báo chí”, không thể chỉ dựa một mình vào tờ <i>New York Times</i>.
Về đề tài này, tờ <i>Economist</i> đã nhắc đến nhiều tờ báo khác trong
bài viết mang tựa đề “Vì sao tính khách quan trong báo chí trở thành
vấn đề ý kiến”. Mới nhìn qua, tờ này viết, nguyên nhân trực tiếp là
do vấn đề chủng tộc như hơn 150 nhân viên tờ <i>Wall Street Journal</i>
ký lá thư ngỏ cho rằng họ thấy cách tờ báo của họ tường thuật đề tài
chủng tộc là “có vấn đề”. Hơn 500 nhân sự tại tờ <i>Washington Post</i>
ủng hộ yêu cầu “chiến đấu chống lại phân biệt chủng tộc và phân
biệt đối xử”. Nhưng sâu xa hơn, cốt lõi của các cuộc tranh cãi này
vẫn là về bản chất và mục đích của báo chí.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Một thế hệ nhà báo mới đang đặt câu hỏi, liệu
khách quan có cần thiết không trong thế giới này. Lowery, nhà báo trẻ
30 tuổi đã có trong tay giải Pulitzer nay chuyển sang làm cho CBS News viết
trên Twiter: “Báo chí ám ảnh bởi tính khách quan, nhìn cả hai phía là
một thí nghiệm thất bại”. Hiệu trưởng trường đại học báo chí
Columbia nói với sinh viên tính khách quan là một khẩu hiệu xưa cũ được
thừa hưởng từ thế hệ trước. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Theo <i>Economist</i>, có bốn lý do giải thích cho
việc báo chí từ bỏ tính khách quan, trong đó có lý do chìu lòng
độc giả trả tiền như đã nói ở trên và sự xuất hiện của một nhân
vật độc đáo Donald Trump làm mọi cách thức đưa tin cổ điển không còn
hợp thời nữa. Lý do thứ ba là sự thay đổi thành phần của đội ngũ
nhà báo, ngày càng có thêm người da màu và phụ nữ mà đi kèm với
họ thường là các đề tài nóng như nữ quyền, tố cáo việc quấy rối
tình dục, phân biệt chủng tộc, phân biệt đối xử. Cuối cùng là sự phổ
biến lan truyền các mạng xã hội đã trao cho nhiều người chiếc micro
không nằm trong sự kiểm soát của giới chủ bút nữa. Người đọc đắm
mình trong mạng xã hội dày đặc ý kiến của phe này phe kia khi đọc
báo cũng đòi hỏi tờ báo của mình phải như thế hoặc đi tìm các tờ
báo cùng tiếng nói sôi nổi như thế. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nhìn một cách khách quan (lại khách quan!), không nên
gán các khái niệm đao to búa lớn kiểu “hậu sự thật”, “hậu báo chí”
cho một xu hướng mới trong làng báo. Thế nhưng việc chuyển đổi sang
làm hài lòng người đọc để giữ chân họ lại là có thật ở nhiều mức
độ khác nhau. Với những tờ chưa thu được tiền từ người đọc mà chỉ
có thể đếm “click” để thu tiền quảng cáo do Google Adsense bán hộ, đó
có thể là các tít “treo đầu dê bán thịt chó” câu view, các loại tin
bài đánh vào thị hiếu bản năng của con người như tình, tù, tội,
tiền. Với các tờ đang dựng tường lửa bắt người đọc trả tiền, có
tờ khai thác thế mạnh “độc quyền thông tin” như các tờ chuyên ngành <i>Wall
Street Journal, Financial Times, Economist</i>; có tờ kêu gọi sự đóng góp
của độc giả như <i>The Guardian, Vox</i>. Với các tờ đại chúng như <i>New
York Times</i>, áp lực viết theo kỳ vọng của độc giả để họ tiếp tục
trả tiền thay cho nhà quảng cáo là có thật và họ đang phải trả giá.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chỉ mong sau những năm đầy biến động như vừa qua, giới
làm báo sẽ quay về giá trị truyền thống như nhà báo Tom Rosenstiel
viết: “Nếu nhà báo thay thế việc hiểu sai về tính khách quan bằng
cách trốn vào chốn chủ quan rồi nghĩ ý kiến của họ có sự công
chính đạo đức cao hơn mọi sự tìm hiểu thật sự thì nền báo chí sẽ bị
đánh mất”. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal">(<a href="https://cuoituan.tuoitre.vn/cuoc-song-muon-mau/co-hay-khong-hau-bao-chi-1577496.html" target="_blank">Bài đã đăng tại đây</a>) </p><p class="MsoNormal"><br /></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-48384229938585283902021-03-08T09:37:00.001+07:002021-03-08T09:37:40.278+07:00 Mua bán NFT là mua bán cái gì?<p> <b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">Mua bán NFT
là mua bán cái gì?</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Với những nhà sưu tập các tác phẩm mỹ thuật, có
lẽ niềm vui lớn nhất của họ là có quyền thoải mái nhìn ngắm, thậm
chí sờ mó các bức danh họa, các bức tượng điêu khắc đang thuộc
quyền sở hữu của họ. Thế nhưng với các tác phẩm kỹ thuật số như
một bức tranh vẽ trên máy tính, một video clip quay bằng điện thoại,
một đoạn phim hoạt hình châm biếm chỉ tồn tại trên không gian ảo thì
sao? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Beeple là một họa sĩ kỹ thuật số như thế. Các bức
biếm họa của anh hiện rất được ưa chuộng. Tài khoản Instagram của anh
nơi anh thường công bố các tác phẩm mới có đến 1,8 triệu người theo
dõi. Các bức vẽ của anh được chia sẻ rộng rãi, ai cũng có thể nhìn
ngắm dù chỉ trên màn hình. Cứ tưởng anh này bó tay, không thể làm
giàu nhờ tác phẩm của mình như các họa sĩ bình thường khác. Nhưng
không, gần đây, anh nhờ tổ chức bán đấu giá, thu về 3,5 triệu đô-la,
trong đó tác phẩm có giá cao nhất là 777.777 đô-la mang tên “Bộ sưu
tập MF” là một file MP4 lần lượt trình chiếu mọi tác phẩm Beeple
từng vẽ!<o:p></o:p></p>
<div><br /></div><div><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2eIqEtUK-HrKlB6uYJY3tAX-sj1Q4EO_AVpie-GRjkrJBjVe6kg9i4ZJ2W0fKfPfzZ7leW8ag8yaTCV2mBJgpylChhuKrud-VFZ-zZCsiqR3womFNtDLzM4lzZqQbMjokNxeQPGiF8D8/s960/Fix-Kanye.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="768" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2eIqEtUK-HrKlB6uYJY3tAX-sj1Q4EO_AVpie-GRjkrJBjVe6kg9i4ZJ2W0fKfPfzZ7leW8ag8yaTCV2mBJgpylChhuKrud-VFZ-zZCsiqR3womFNtDLzM4lzZqQbMjokNxeQPGiF8D8/s320/Fix-Kanye.jpg" /></a></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><i>Bức Fix Kanye của Beeple.</i></div>
<p class="MsoNormal">Để hiểu được Beeple bán cái gì, chúng ta phải quay
về đồng Bitcoin và công nghệ chuỗi khối (blockchain). Blockchain nói đơn
giản là một cuốn sổ cái ghi lại mọi giao dịch, ai dùng bao nhiêu
bitcoin mua gì, tiền bitcoin đó chuyển cho ai, đã ghi rồi thì không ai
sửa được – mục đích sau cùng là để tránh chuyện một người có 1
đồng bitcoin mà cứ đem đi mua ở 100 nơi khác nhau. Cuốn sổ cái
blockchain còn có thể dùng làm một cơ sở dữ liệu ghi nhận ai đang sở
hữu tác phẩm mỹ thuật gì, sau đó tác phẩm này bán cho ai khác, giá
bao nhiêu… Trong chức năng đầu, đồng bitcoin nào cũng như nhau, có thể
thay thế cho nhau được nên gọi là “fungible token” còn trong chức năng
sau, tác phẩm mỹ thuật là không thể thay thế, chỉ có duy nhất 1 cái
nên được gọi là “non-fungible token” – thường được viết tắt là NFT. Người
mua tác phẩm mỹ thuật của Beeple chính là mua cái NFT này, một dãy
mã số mà nếu truy cập vào sẽ thấy một trang sổ cái y như một tờ
giấy chứng nhận họ đang sở hữu tác phẩm tên gì đó của Beeple.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đến đây ắt có người bảo thiên hạ điên cả rồi sao –
tại sao bỏ những món tiền lớn mua về một cái vô nghĩa, thậm chí
không phải là bản thân cái tác phẩm mỹ thuật kỹ thuật số kia mà
chỉ là một loại giấy chứng nhận rằng anh ta đang sở hữu nó? Bất kỳ
ai khác đều có thể có trong tay một tác phẩm y chang, không phải là
tranh sao chép mà là bản sao không sai lệch cái bức tranh có thể có
giá vài trăm ngàn đô-la. Biết làm sao được với tâm lý con người hiện
đại sống trong thời đại kỹ thuật số; có thể đó là niềm vui, niềm
hãnh diện được ghi nhận là người sở hữu tranh; cũng có thể đó là
nhà đầu tư nhìn xa trông rộng, mua tranh khi giá còn thấp để chờ tranh
lên giá bán lấy lời. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Mấy tháng qua, thị trường mua bán NFT rất nhộp nhịp.
Một hình động vẽ con mèo đang bay, thân hình y như các nhân vật trong
các trò chơi điện tử giai đoạn sơ khai bán được 580.000 đô-la. Điều
đáng nói hình ảnh con mèo này đã phổ biến gần 10 năm nay cho đến khi
tác giả quyết định đem bán trên chợ Foundation, một nơi chuyên mua bán
hàng hóa kỹ thuật số, thu về một khoản tiền không tin nổi. Nên nhớ
người mua không phải mua bản quyền hình ảnh động này, cũng không mua
cái quyền sử dụng nó làm thương hiệu, nhãn hiệu gì cả – tất cả
các quyền này vẫn còn thuộc về tác giả. Người mua chỉ mua được cái
quyền tuyên bố anh ta là chủ sở hữu và phiên bản anh ta đang nắm giữ
là phiên bản “gốc”. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Các món hàng NFT được báo chí đưa tin có thể kể
một clip ngắn ngủn ghi cảnh cầu thủ bóng rổ LeBron James chặn thành
công một cú bóng suýt vào rổ, giá 100.000 đô-la; một mẩu viết trên
Tweeter của tỷ phú Mark Cuban, giá 952 đô-la; diễn viên Lindsay Lohan bán
hình chụp khuôn mặt của cô giá 17.000 đô-la, người mua sau đó bán lại
với giá 57.000 đô-la. Theo số liệu của tờ New York Times đưa ra, năm 2020
có tổng cộng 222.000 người tham gia mua bán các NFT với tổng trị giá
250 triệu đô-la, tăng gấp 4 lần so với năm 2019. Xin nhắc lại, người mua
tranh, mua nhạc, mua video clip dạng NFT không phải là mua được bản
quyền sử dụng nó; chẳng hạn mua một bản nhạc NFT về chỉ để nghe
chứ không thể khai thác thương mại hóa nó, quyền này vẫn do tác giả
nắm giữ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đánh hơi thấy tiềm năng to lớn của thị trường mua
bán tác phẩm ảo này, nhà đấu giá Christie’s đã vào cuộc. Họ tổ
chức bán tác phẩm NFT đầu tiên vào tháng 10-2020 và đang chào bán
bức “Everydays: The First 5000 Days” của Beeple trong một cuộc đấu giá
qua mạng kéo dài từ ngày 25-2 đến 11-3. Các nghệ sĩ tự họ cũng
không thể tổ chức mua bán tác phẩm theo công nghệ blockchain này nên
phải nhờ các chợ trung gian. Nổi bật có Nifty Gateway và MakersPlace
trong đó Nifty Gateway được anh em nhà Winklevoss mua lại vào năm 2019. Hai
anh em sinh đôi này nổi tiếng nhờ bộ phim The Social Network kể lại
chuyện họ kiện Mark Zuckerberg mà họ cáo buộc đã đánh cắp ý tưởng
làm Facebook của họ như thế nào.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Mua bán các tác phẩm mang tính sáng tạo cao như các
bức tranh của Beeple thì lấy đâu ra nhiều hàng hóa để bán. Thế là
người ta nghĩ ra các chiêu trò bán NFT rất kỳ lạ như CryptoPunks, bộ
sưu tập 10.000 hình đầu người đủ cách đủ kiểu, không nhân vật nào
giống nhân vật nào, vẽ như thời kỳ đầu của máy tính, như các loại
game Mario hái nấm. Một người vừa trả 20.000 đô-la để mua một hình
CryptoPunks như thế và theo CNBC, trong vòng 7 ngày qua thị trường mua
bán hình CryptoPunks đạt mức 45,2 triệu đô-la. Bộ sưu tập CryptoKitties
trong tuần qua tạo ra doanh thu gần nửa triệu đô-la. Người ta còn tạo
ra các chợ độc đáo như NBA Top Shot, chuyên mua bán các video clip quay
các cú bóng đẹp trong làng bóng rổ, tuần qua doanh thu lên đến 147,8
triệu đô-la. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<br /><div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlkvJ9qPWoLP_VOjWv-1IEECJvHkDeSJwPvne3iakV8YHW8VTaF9FBpvkAEJfn9Q6-SWilaKBVb_qnBIlB3Ym2tZO8fqU5aepa0iWQLybI9lqVcNBhI67j6-FgH96MLfuRSryko9QQ-6o/s1940/punk-variety-2x.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="560" data-original-width="1940" height="115" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlkvJ9qPWoLP_VOjWv-1IEECJvHkDeSJwPvne3iakV8YHW8VTaF9FBpvkAEJfn9Q6-SWilaKBVb_qnBIlB3Ym2tZO8fqU5aepa0iWQLybI9lqVcNBhI67j6-FgH96MLfuRSryko9QQ-6o/w400-h115/punk-variety-2x.png" width="400" /></a></div></div><div><br /></div><div><br /></div><br />
<p class="MsoNormal"><i>Một số hình Cryptopunks, mỗi hình như thế đang
được bán với giá trên 30.000 đô-la.<o:p></o:p></i></p>
<p class="MsoNormal">Độ nóng của thị trường mua bán NFT làm nhiều người lo
ngại hiện tượng bong bóng đầu cơ đang tái diễn. Năm 2017 độ nóng của
các đồng tiền mã hóa lúc đó đã dẫn tới hàng loạt vụ phát hành
đồng tiền mã hóa lần đầu ra công chúng – ICO gây xôn xao báo chí và
dư luận một thời gian dài. Đến nay hầu như tất cả các ICO này đã
biến mất; nhiều dự án đã lừa đảo hàng chục triệu đô-la từ người
nhẹ dạ. Nay cũng có nhiều dấu hiệu tương tự, như sự tham gia của
nhiều nhân vật nổi tiếng tạo đà cho việc bơm giá. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tuy nhiên cũng có người cho rằng công nghệ NFT sẽ
giúp những nhà sáng tạo trong không gian ảo có phương tiện thương mại
hóa sản phẩm sáng tạo của họ. NFT cho phép chuẩn hóa việc chứng
nhận sở hữu số làm cho quyền sở hữu này vượt qua số phận của một
công ty, một nhân vật hay một nền tảng. Một khi quyền sở hữu đã được
ghi nhận vào blockchain, nó sẽ vĩnh viễn, không ai có thể giả mạo,
chiếm đoạt hay tranh giành trừ phi người sở hữu bán lại cho người
khác. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span> </p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br />NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-69153138350392533112021-03-08T09:23:00.003+07:002021-03-08T09:23:55.408+07:00Ai chớp mắt trước?<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Ai chớp
mắt trước?</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><o:p> </o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Cuộc đối đầu giữa nước Úc và Facebook chẳng khác
gì một cuộc thi xem ai chớp mắt trước và cuối cùng cả hai đều ngoảnh
mặt quay đi cùng lúc, xoay về khán giả để cùng tuyên bố thắng trận.
Chính phủ Úc thì bảo Facebook phải tiếp tục để người dùng chia sẻ
tin bài từ báo chí Úc và đồng ý sẽ trả tiền cho các báo; Facebook khoe
Úc phải sửa luật để đáp ứng yêu cầu của họ. Nhìn qua ai nấy đều
vui vẻ nhưng bản chất vấn đề vẫn chưa được giải quyết. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Cuộc đối đầu giữa các hãng công nghệ lớn như
Facebook hay Google với chính phủ các nước đòi hỏi quyền lợi cho giới
báo chí nước họ không hẳn vì tiền. Facebook và Google với doanh thu
năm 2020 lần lượt là 86 tỷ đô-la và 182 tỷ đô-la dư sức bỏ ra mỗi
hãng 1 tỷ đô-la trong vòng 3 năm tới để “hỗ trợ” báo chí các nước
như họ tuyên bố. “Hỗ trợ” dù gấp mấy lần khoản đó hay chi trả cho
từng báo cụ thể trong các hợp đồng cụ thể thì Facebook sẵn sàng
nhưng bảo họ, về nguyên tắc, phải chi trả cho nội dung tin tức hiển thị
trên Facebook, chắc chắn họ sẽ phản đối đến cùng. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Đó là bởi họ xem mô hình kinh doanh của họ xoay quanh
chuyện tổ chức để mọi người “tự nguyện” đăng tải nội dung, kể cả
tin tức lên trang của họ hoàn toàn “miễn phí”, công việc của họ là
sắp xếp nội dung này hiện thị cho từng người dùng, kể cả bán quảng
cáo đi kèm. Nếu đồng ý trả tiền cho tin tức, họ sẽ phải trả tiền
cho các đòi hỏi tương tự khác, kể cả nội dung của người dùng đưa lên
– và mô hình kinh doanh của họ sẽ phá sản. Thử nghĩ nếu Google bị
buộc phải trả tiền cho tờ The Australian vì hiển thị một số dòng tin
bài trong kết quả tìm kiếm, ắt hẳn họ cũng bị đòi phải trả tiền
cho hàng triệu blog, hàng triệu trang web khác!<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nhìn từ góc độ này, Facebook rút lại quyết định
không cho người dùng chia sẻ tin tức từ báo chí Úc là bởi chính phủ
Úc đã sửa đổi dự thảo điều luật trước khi Quốc hội nước này thông
qua theo đúng ý muốn của Facebook. Dự thảo cũ quy định nếu có tranh
chấp giữa nền tảng công nghệ và báo chí truyền thông không đạt được
thỏa thuận thì một viên chức phân xử của chính quyền sẽ đưa ra quyết
định sau cùng với mức chi trả do viên chức này ấn định. Nay điều
luật mới không còn cơ chế này nữa, thay vào đó là một khoản thời gian
để hai bên tiếp tục thương lượng nhằm đạt thỏa thuận sau cùng. Quy
định không phân biệt, tức buộc nền tảng công nghệ chi trả cho mọi loại
báo như nhau cũng đã biến mất trong điều luật mới. Quan trọng nhất,
việc có áp dụng điều luật mới thông qua này sẽ xem xét đến chuyện
liệu nền tảng công nghệ đó đã “đóng góp đáng kể vào tính bền vững
của ngành báo chí Úc thông qua việc đạt được những thỏa thuật thương
mại với các doanh nghiệp truyền thông báo chí”. Nói cách khác, nếu
Facebook chịu chi ra một khoản tiền cho nền báo chí Úc họ sẽ được
miễn trừ trước điều luật mới. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chính vì lẽ đó mà Facebook ra tuyên bố sẽ đầu tư 1
tỷ đô-la trong vòng 3 năm tới cho ngành báo chí nói chung. Trước đó
họ cho biết đã chi 600 triệu đô-la từ năm 2018 cho một số báo cụ thể
để tin bài của các nơi này xuất hiện trong mục Facebook News. Google
cũng vậy, tuyên bố sẽ chi 1 tỷ đô-la trong 3 năm tới để hợp tác với
các báo trong dịch vụ News Showcase mới. Chừng nào họ xác định đây
là những khoản chi cụ thể cho từng báo cụ thể để làm một điều gì
đó cụ thể, họ sẽ sẵn lòng chi – miễn sao không phá vỡ mô hình kinh
doanh của họ, tức bị buộc chịu trách nhiệm cho nội dung người dùng
đưa lên (tranh chấp về quyền kiểm duyệt) và trả tiền bản quyền (như
tranh chấp ở Úc).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Câu chuyện ở Úc sẽ lập lại ở nhiều nước khác như
Canada, Đức, Pháp. Liệu Facebook “hủy kết bạn” như từng làm với báo
chí Úc ở quy mô hàng chục nước được không? Liệu các nước có đồng ý
nhượng bộ như Úc miễn sao Facebook chịu mở hầu bao thương lượng với
từng tờ báo? Câu trả lời là chưa rõ nhưng có một số điều đã rõ: trong
cuộc đối đầu này, các tờ báo nhỏ, không nằm trong các tập đoàn báo
chí lớn sẽ chịu nhiều thiệt thòi vì sức nặng thương lượng của họ
không cao bằng. Thậm chí trong tuần lễ Facebook không cho người dùng
chia sẻ tin tức từ báo chí Úc, có nhiều tờ báo nhỏ, nhiều trang web
bình thường bảo họ không cần Facebook trả tiền cho họ, họ chỉ muốn
sử dụng nó như một kênh truyền bá tin bài rộng ra cho độc giả – trong
trường hợp này tại sao lại cấm cửa họ?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-34481644551480256222021-03-08T09:22:00.003+07:002021-03-08T09:22:35.831+07:00Mua café bằng Bitcoin?<p> <b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Mua café
bằng Bitcoin?</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><b><i><o:p> </o:p></i></b></p>
<p class="MsoNormal">Tạm thời gác sang một bên những tranh cãi chưa ai khẳng định
được đúng sai về tương lai hay giá trị thật của đồng tiền mã hóa Bitcoin, chúng
ta thử trả lời những câu hỏi đơn giản nhất: có thể xài Bitcoin để mua ly café
hay không?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Câu trả lời là không trừ phi người mua người bán cố tình biểu
diễn chơi cho vui bởi chi phí cho một giao dịch dùng đồng Bitcoin vào ngày 25-2
là 26,16 đô-la. Mua một tách café giá 5 đô-la mà phải chi thêm 26,16 đô-la tiền
phí giao dịch thì hỏng to. Chi phí giao dịch này thay đổi từng ngày, hiện đang
tăng mạnh vì vào ngày 25-1 chỉ có 7,4 đô-la. Chưa hết, tính từ khi trả tiền cho
tách café bằng Bitcoin đến khi cuộc giao dịch được xác nhận là hợp lệ phải mất chừng
10 phút, đủ để tách café chưa kịp uống đã nguội ngắt. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Các tin bài về Bitcoin thường được minh họa bằng một đồng xu
màu vàng có chữ B to tướng. Đây chỉ là một hình vẽ tượng trưng còn Bitcoin thật
sự chỉ là một dãy gồm số và chữ. Khi dùng Bitcoin để mua một món hàng, thông
tin về giao dịch này được cập nhật vào một cuốn sổ cái ghi lại tất tần tật mọi
giao dịch mua bán như thế từ ngày Bitcoin ra đời cho đến nay. Chẳng lạ gì đến
ngày 21-2 kích cỡ tập tin này đã lên đến 321 GB, cứ vài ba ngày tăng thêm 1 GB.
Ổ cứng một chiếc laptop thông thường chỉ chừng 500 GB. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nếu bất kỳ ai cũng được quyền ghi vào sổ cái này thì còn gì
là giá trị của Bitcoin. Trước khi một giao dịch được xác nhận để ghi vào sổ cái,
những thợ đào với những giàn máy tính cực mạnh tranh nhau giải những bài toán
ngày càng phức tạp để giành quyền cập nhật – khi cập nhật thành công họ được
thưởng Bitcoin - là động lực để họ ngày đêm miệt mài đào. Chính cái cơ chế kỳ lạ
này đẻ ra những hiện tượng kỳ lạ: mua tách café bằng Bitcoin nhưng không muốn
chờ lâu, người mua cứ trả tiền phí giao dịch thật nhiều, giao dịch của họ sẽ được
thợ đào ưu tiên xử lý trước. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Chỉ chừng đó cũng đã có thể kết luận những người chủ xướng
Bitcoin đã không thành thật khi rao giảng Bitcoin giúp chi phí sử dụng đồng tiền
giảm mạnh như lúc nó vừa mới ra đời. Họ cũng không thành thật khi khoe Bitcoin
sẽ đối xử với mọi người bình đẳng như nhau chứ không phân biệt khách hàng xộp,
khách hàng nghèo. Chưa từng thấy một dịch vụ thanh toán nào cho người trả thêm
tiền được chen ngang, lấn ra đầu hàng như Bitcoin. Vì cơ chế phí càng cao, càng
sớm được xử lý nên có nhiều giao dịch phải chờ đến 16 giờ hay hơn nữa mới được
xác nhận. <o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Các “thợ đào” Bitcoin đang sử dụng một lượng điện lớn kinh
khủng. Theo một nghiên cứu của đại học Cambridge, tổng năng lượng Bitcoin đang
tiêu thụ mỗi năm ước tính chừng 120 terawatt giờ, còn cao hơn lượng điện nhiều
nước như Hà Lan, Philippine, Bỉ, Áo hay Israel đang tiêu thụ. Tính theo khí
phát thải, hàng năm Bitcoin sản sinh ra 36,95 triệu tấn CO2, tương đương với
nguyên cả nước New Zealand. Mỗi giao dịch bằng Bitcoin gây hại cho môi trường
tương đương 680.000 giao dịch bằng thẻ Visa hay bằng 51.210 giờ xem YouTube. Ước
gì những nhà hoạt động cho môi trường đang cổ xúy việc cấm dùng bao bì nylon, ống
hút nhựa cũng vận động cấm giao dịch bằng Bitcoin bằng những phong trào mạnh mẽ
tương tự. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Thử tưởng tượng toàn bộ năng lực tính toán dùng để đào
Bitcoin được chuyển qua để xử lý các bài toán cần kíp của nhân loại; thử tưởng
tượng lượng điện khổng lồ đó dùng để biến nước biển thành nước ngọt cho dân ở
các vùng khan nước. Việc lãng phí năng lượng cho hoạt động tính toán để đào
Bitcoin có thể dẫn tới những hệ lụy không thể thấy hết. Chẳng hạn, theo nhiều
báo cáo, Trung Quốc có lượng thợ đào Bitcoin nhiều nhất thế giới và họ đang tận
dụng nguồn thủy điện giá rẻ của nước này. Liệu việc đó có tác động gì đến dòng
chảy của các con sông có hạ nguồn ở các nước Đông Nam Á là điều không thể loại
trừ. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Còn thêm một lãng phí của Bitcoin nữa chưa thấy báo chí đề cập.
Theo nguyên tắc cứ 10 phút, các giao dịch bằng Bitcoin sẽ được gom thành một khối
(block) để xử lý. Để tránh việc ai cũng có thể tùy tiện chỉnh sửa các block
này, người ta quy định mỗi block mới khi thêm vào sổ cái sẽ có một đoạn mã kết
nối nó với block trước – từ đó mới có khái niệm blockchain (chuỗi khối kết nối
nhau). Thợ đào dùng máy tính để tìm ra đoạn mã này và sẽ được thưởng 6,25
Bitcoin cho mỗi block xử lý xong; nếu nhiều máy xử lý xong cùng lúc, việc trao
Bitcoin sẽ như kiểu xổ số. Nếu thợ đào cứ tính toán cho block cũ đã xử lý xong,
kết quả không được mạng lưới chấp nhận và xem như công sức bị lãng phí. Vì thế
thợ đào phải mất chừng 1 phút để tiếp nhận block mới – xem như 10% năng lực của
cả mạng lưới bị hoang phí vào việc chờ. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Có lẽ ít ai biết hiện thế giới đã đào được hơn 18,6 triệu đồng
Bitcoin trong khi con số Bitcoin tối đa có thể tạo ra là 21 triệu. Đó là bởi số
Bitcoin được thưởng bị cắt còn một nửa cứ sau 210.000 lần thưởng; ngày xưa cứ
10 phút có 50 Bitcoin được tạo ra đến năm 2017 còn 12,5 Bitcoin và nay chỉ còn
6,25 Bitcoin. Hiện nay mỗi ngày có 900 Bitcoin được tạo ra. Người ta tính toán
thợ đào ngày càng vất vả, chi phí đào ngày càng cao nên lượng điện tiêu thụ, lượng
khí thải CO2 ngày càng tăng bởi mức thưởng cuối cùng bị cắt giảm chỉ còn 0,000000011641532
Bitcoin. Lúc đó, đồng Bitcoin cuối cùng, thứ 21 triệu, sẽ được đào vào năm 2140
và sau đó chuyện đào không nhằm để được thưởng Bitcoin nữa mà có lẽ để nhận phí
giao dịch. Vì thế phí giao dịch cũng sẽ tăng chứ không giảm theo quy mô như nhiều
người tưởng. Tất cả những yếu tố khách quan này có thể giúp chúng ta kết luận
Bitcoin là sản phẩm gây hại cho môi trường lớn nhất từ trước tới nay; nó là sản
phẩm đầu cơ chờ lên giá chứ không thể dùng vào các giao dịch thông thường nên sẽ
không bao giờ trở thành một đồng tiền đúng nghĩa. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-22895948315105450942020-06-22T19:38:00.002+07:002020-06-22T19:38:37.072+07:00Khi chủ nghĩa “phải đạo” lên ngôi<h1 id="object_title" style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: "Noto Serif", serif; font-size: 30px; line-height: 1.3; margin: 20px 0px 10px;">
Khi chủ nghĩa “phải đạo” lên ngôi</h1>
<div>
<b style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: Arial, serif; font-size: 14px;">Nước Mỹ đang vào một đợt cao trào “phải đạo” - nghĩa là ăn nói phải biết lựa lời cho khéo, cho hợp tình hợp cảnh, hợp với trào lưu. Bằng không, nhẹ thì bị tấn công trên mạng xã hội, báo chí; nặng có thể mất việc như chơi.</b></div>
<div>
<b style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: Arial, serif; font-size: 14px;"><br /></b></div>
<div>
<b style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: Arial, serif; font-size: 14px;">(Bài đăng trên TTCT)</b></div>
<div>
<b style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: Arial, serif; font-size: 14px;"><br /></b></div>
<div>
<b style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: Arial, serif; font-size: 14px;">Link: </b><a href="https://cuoituan.tuoitre.vn/tin/20200621/khi-chu-nghia-phai-dao-len-ngoi/1560347.html">https://cuoituan.tuoitre.vn/tin/20200621/khi-chu-nghia-phai-dao-len-ngoi/1560347.html</a></div>
<div>
<br /></div>
NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-83135438786948348392020-06-19T09:05:00.002+07:002020-06-19T09:05:15.544+07:00Làm báo thời biểu tình vì màu da<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">Làm báo
thời biểu tình vì màu da<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Tờ <i>New York Times</i> (<i>NYT</i>) đối diện với một tình
huống gay cấn. Thoạt tiên ban biên tập tờ báo này cứ nghĩ quyết định cho đăng bài
viết của Thượng nghị sĩ Tom Cotton vào thứ Tư tuần trước là làm phong phú, đa dạng
mục ý kiến. Ông này lập luận nên phân biệt đa số người dân biểu tình ôn hòa để
phản đối cái chết của một người da đen dưới chân một cảnh sát da trắng với những
kẻ bạo loạn, cướp phá, hôi của, những người theo Cotton cần phải bị quân đội trấn
áp để bảo vệ cuộc sống của những người dân bình thường. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Đây là một cách làm khá thông dụng của báo chí thế giới: đăng
tải các ý kiến khác nhau, có lúc đối chọi nhau chan chát để cung cấp cái nhìn
khách quan, đa chiều cho độc giả tự rút ra kết luận. Chỉ có điều <i>NYT </i>phạm
phải hai sai lầm như họ thừa nhận sau đó; một là viết lại tít bài báo thành:
“Tim Cotton: Hãy cho quân đội vào cuộc”; hai là không có lời tòa soạn nêu rõ bối
cảnh, chủ trương của báo và mong muốn đưa ý kiến nhiều chiều. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Bài báo ngay lập tức nhận lấy phản ứng giận dữ của độc giả. Hàng
ngàn nhận xét bên dưới bài viết phản bác lập luận của tác giả; tờ báo phải khóa
chức năng nhận xét. Tòa soạn nhận hàng trăm cuộc điện thoại đòi cắt không mua
báo dài hạn nữa. Độc giả phản ứng là chuyện bình thường; đó cũng là mục đích của
mục ý kiến khi càng tranh cãi, càng dễ làm rõ đúng sai và nhất là nhờ đó báo
thu hút thêm người đọc. Điều lạ cần tìm hiểu là vì sao phóng viên, biên tập
viên <i>NYT</i> lại phản đối việc đăng ý kiến đa dạng, bởi đòi hỏi như thế chẳng
khác nào yêu cầu <i>NYT </i>tự kiểm duyệt, không cho giới bảo thủ lên tiếng
trên báo mình. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nguyên ngày thứ Tư sau khi bài báo của Tom Cotton xuất hiện,
nhiều phóng viên <i>NYT </i>lên Twitter bày tỏ sự bất bình của họ. Họ viết “cho
đăng bài này đã gây nguy hiểm cho người da đen, kể cả nhân viên da đen của <i>NYT</i>”.
Lên mạng xã hội phản ứng như thế là họ biết họ vi phạm nội quy của <i>NYT</i> cấm
phóng viên mình bày tỏ ý kiến theo phe này hay phe kia, cổ vũ cho quan điểm
chính trị này hay quan điểm chính trị khác trên mạng xã hội. Trước đó Tổng biên
tập <i>NYT</i> Dean Baquet từng nặng lời phê phán phóng viên chỉ vì bấm “like”
một tweet vi phạm nội quy. Nhiều người khác làm đơn xin nghỉ ốm như một cách phản
kháng. Trên mạng thông tin nội bộ của báo, có người viết: “Tôi chưa bao giờ nghĩ
mọi bài viết trên <i>NYT</i> sẽ đúng theo thế giới quan của tôi. Nhưng tôi cũng
chưa bao giờ nghĩ <i>NYT</i> có ngày sẽ đăng một bài ý kiến kêu gọi bạo lực nhà
nước trong đó sử dụng nhiều thông tin sai lạc, gây hiểu nhầm để lập luận”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Xin trích hai mẩu trong nhiều tweet của phóng viên <i>NYT</i>
trong ngày hôm đó:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in;">
<i><br /></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in;">
<i>Có lẽ tôi sẽ gặp rắc rối khi viết
như thế này nhưng không nói gì cả là vô đạo đức. Là một phụ nữ da đen, là một
nhà báo, là một người Mỹ, tôi rất xấu hổ báo mình đăng bài này. <o:p></o:p></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in;">
<i><br /></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in;">
<i>Vâng, tôi muốn mục ý kiến đăng
bài viết mà tôi không đồng ý. Tôi yêu quý NYT và rất tự hào đang làm việc cho
báo. [Nhưng] chạy một bài kêu gọi quân đội dập tắt sự phản đối chống lại chủ
nghĩa chủng tộc nguy hiểm là gây tổn thương cho tờ báo và các đồng nghiệp mà
tôi tự hào sát cánh hàng ngày. <o:p></o:p></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Một nhóm nhà báo họp lại, cùng viết một lá thư gởi ban biên
tập yêu cầu xử lý bằng cách thêm một lời tòa soạn, một bài khác, hay tốt nhất
là cho phóng viên viết bài điều tra về các điểm sai lệch trong bài viết của Tom
Cotton dùng như chứng cứ cho lập luận của ông ta. Đến trưa thứ Năm lá thư này
đã có hơn 800 chữ ký của nhân viên <i>NYT</i>. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Thoạt tiên ban biên tập <i>NYT</i> giữ nguyên lập trường,
cho rằng quyết định của họ là đúng đắn. Chủ bút <i>NYT</i> là A.G. Sulzberger
viết thư cho nhân viên, nói: “Tôi tin vào nguyên tắc cởi mở cho nhiều loại ý kiến,
ngay cả của những người chúng ta bất đồng quan điểm. Bài này được xuất bản trên
tinh thần đó”. Trưởng ban phụ trách mục ý kiến, James Bennet viết trên Twitter:
“Mục Ý kiến của <i>NYT</i> có nghĩa vụ với độc giả trưng bày cho họ thấy các
quan điểm trái ngược”. Ông này cho rằng dù hiểu rõ nhiều độc giả sẽ thấy lập luận
của Cotton là gây đau đớn, thậm chí là nguy hiểm nhưng ông lại tin chính vì thế
mà quan điểm của Cotton cần được công chúng biết và tranh luận. Phần nhận xét
dưới bài của Cotton bị khóa lại rồi mở ra, rồi khóa lại nhiều lần do độc giả phản
ứng gay gắt. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Đến chiều tối hôm sau thì ban biên tập <i>NYT</i> thay đổi
quan điểm, đưa ra một tuyên bố cho rằng bài viết của Cotton “không đáp ứng tiêu
chuẩn của chúng tôi”. James Bennet xin lỗi, thừa nhận chưa đọc bản thảo mà chỉ
đọc sau khi báo đã đăng. Nay trên website của <i>NYT</i> vẫn còn đăng bài viết
của Tom Cotton nhưng đã bổ sung thêm một ghi chú của chủ bút, trong đó nhấn mạnh
ngay từ câu đầu là lẽ ra không nên đăng bài này. Phía tòa soạn nhận lỗi là quá
trình biên tập bị đẩy nhanh, để lại nhiều sai sót rồi dẫn ra các sai sót này như
lời khẳng định của tác giả về vai trò của các phần tử cực đoan cánh tả như
antifa xâm nhập đoàn biểu tình, như về việc cảnh sát gánh chịu làn sóng bạo lực,
như tít bài viết do tòa soạn đặt chứ không phải của Tom Cotton lại rất kích động
và lẽ ra không được dùng... Đến đầu tuần này James Bennet từ chức ra đi; người
phó của ông, Jim Dao trực tiếp tổ chức việc biên tập và đăng tải bài của Cotton
cũng từ chức, chuyển sang ban tin <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Lỗi của <i>NYT</i> xử lý bài không kỹ thì đã rõ (từ thừa nhận
của chính tờ báo) nhưng câu hỏi vẫn còn đó: báo chí có nên và có được quyền
đăng ý kiến đi ngược với ý kiến của số đông hay không? <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngẫu nhiên là cùng trong tuần đó, tờ <i>Philadelphia
Inquirer</i> cũng gặp trường hợp tương tự khi đăng ý kiến của một người chuyên
nhận xét về kiến trúc, Inga Saffron với tựa đề “Các tòa nhà cũng quan trọng”
(Buildings matter, too). Đây là tít dựa vào phong trào “Black Lives Matter”
(Sinh mệnh người da đen là quan trọng) để nói lên thực trạng nhiều đám hôi của
nhân biểu tình đã đập phá nhiều tòa nhà. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Phóng viên tờ <i>Philadelphia Inquirer</i> phản ứng, cho rằng
so sánh sinh mệnh của con người với các tòa nhà là rất khập khiễng, đánh mất niềm
tin của độc giả vào tờ báo có bề dày 190 năm lịch sử. Có 44 phóng viên gọi điện
cáo ốm để ở nhà sau khi cùng viết một lá thư ngỏ phản đối gởi ban biên tập.
Ngay sau đó, ban biên tập tờ báo phải xuất bản một lời xin lỗi gởi phóng viên
và độc giả, thừa nhận “một nỗ lực biên tập để nắm bắt lập luận tinh tế của một
cây bút bình luận cô đọng thành vài chữ đã đi sai đường; rõ ràng nó đã gây ra
thương tổn và giận dữ”. Tít báo được sửa lại, kèm lời tòa soạn cho biết tít cũ
mang tính xúc phạm, không phù hợp và lẽ ra không được sử dụng… Tổng biên tập tờ
<i>Philadelphia Inquirer</i> là Stan Wischnowski, từng có 20 năm thâm niên tại
tờ báo này cũng từ chức. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nói về nghệ thuật viết tít (thường do tòa soạn đặt chứ không
phải của người viết bài), rút gọn thành ba từ (Building matters, too) là rất
tài vì nó vẫn gợi ở người đọc toàn bộ những gì người viết muốn nói. Chỉ có điều
trong bối cảnh cả nước Mỹ sôi sục vì sinh mạng người da đen bị cảnh sát Mỹ cướp
đoạn thì đặt tít như thế là không tế nhị. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trong bài viết giải thích vì sao họ quyết định đăng bài của
Tom Cotton, trưởng ban mục ý kiến James Bennet viết ông không đồng tình với ý
kiến của Cotton nhưng vẫn tin rằng cần xuất bản các ý kiến trái ngược. “Sẽ có hại
cho tính công chính và sự độc lập của <i>NYT</i> nếu chúng tôi chỉ xuất bản các
ý kiến mà biên tập viên như tôi đồng tình. Sẽ là bội phản những gì tôi nghĩ là
mục đích cơ bản của chúng tôi – không phải nói cho bạn nghe những gì cần suy
nghĩ mà giúp bạn suy nghĩ cho chính mình”. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Điều đáng nói là trên các mạng xã hội khi báo chí đưa tin
hai vụ từ chức do đăng bài “không phải đạo”, đa số các nhận xét bên dưới của độc
giả là bày tỏ sự ngạc nhiên, kiểu như “thế thì đâu còn tự do báo chí?”; “không
lẽ chỉ đăng ý kiến được đa số đồng tình?”. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Chỉ biết hy vọng các tờ báo uy tín hiếm hoi còn sót lại trong
thời báo chí gặp nhiều khó khăn như hiện nay như <i>NYT</i> không vì vụ này mà
từ bỏ nguyên tắc tôn trọng ý kiến khác biệt như chủ bút Sulzberger khẳng định
trong lá thư gởi nhân viên: “Trang ý kiến tồn tại để cho thấy nhiều quan điểm với
những nhãn quan khác nhau, đặc biệt chú ý đến những ý kiến thách thức lập trường
của ban biên tập. Chúng ta xem đó là nguồn sức mạnh, cho phép chúng ta cung cấp
cho độc giả sự phong phú về góc nhìn rất hiếm hoi trong truyền thông hiện đại”.
Trong cơn giận dữ của nhiều nhà báo <i>NYT</i> vẫn có những tiếng nói tỉnh táo
như của David Brooks khi viết: “Tôi tin vào dân chủ. Tôi tin vào nền báo chí tự
do. Tôi tin vào sự tranh luận cởi mở. Tôi thích báo tôi in bài tôi bất đồng ý
kiến. Nó buộc tôi phải suy nghĩ”. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
Trích đoạn một bài khác của Bret Stephens cũng đăng trên NYT, cho rằng cách hành xử của NYT là sai lầm:<br />
<br />
<div class="MsoNormal">
Quyết định vào tuần trước của tờ báo này chối bỏ bài ý kiến
của Thượng nghị sĩ Tom Cotton là một món quà cho kẻ thù của tự do báo chí – tự
do theo nghĩa không run sợ và chùn bước khi đứng trước đám đông đang giận dữ. Nó
vi phạm những nguyên tắc làm nền tảng cho nghề báo, đặc biệt nghĩa vụ cung cấp
cho độc giả bức tranh thật của thế giới. <span style="font-family: Calibri, sans-serif;">Và
khi tờ báo sa thải những nhà báo giỏi, gạt bỏ những ý kiến gây tranh cãi, đây
là lời mời cho sự đớn hèn trí tuệ nảy sinh. </span></div>
<span style="font-family: "Calibri",sans-serif; font-size: 11.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span style="font-family: "Calibri",sans-serif; font-size: 11.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-46120000632417907642019-12-09T13:04:00.003+07:002019-12-09T13:04:53.847+07:00Từ một cách làm từ điển mới…<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;">Từ một
cách làm từ điển mới…<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Người lớn thường “hù dọa” nhau bằng câu chuyện: đến 80% công
việc của năm 2030 nay vẫn chưa xuất hiện, vậy ngay bây giờ phải dạy các em ra đời
vào lúc đó, tức nay đang ngồi trên ghế nhà trường chuyện gì, kỹ năng gì, kiến
thức nào. </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nói cách khác, có thể vào năm 2030 vẫn là những nghề bác sĩ, kỹ sư,
thầy giáo, chuyên viên tiếp thị, nhân viên ngân hàng… nhưng nội dung công việc
phải làm hàng ngày sẽ hoàn toàn khác bây giờ, sẽ phải vận dụng những kiến thức,
kỹ năng nay chưa tồn tại. Nền giáo dục sẽ phải dạy gì bây giờ?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Một nghề
lụi tàn<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Hãy cùng nhau nhìn vào chuyện làm từ điển như một minh họa. Nghề
làm và in từ điển trên giấy đang ngày càng mai một. Bây giờ không ai chịu lật
cuốn từ điển dày cộp cả ngàn trang, mày mò đến đúng từ cần tra cứu; họ sẽ lên mạng
hay mở ứng dụng gõ từ cần tìm để có ngay kết quả. Nhưng cũng như nghề báo, từ
điển đưa lên mạng không thể bán để thu tiền ngoài một ít ô quảng cáo. Chính vì
thế các cuốn từ điển Anh Việt, Việt Anh hiện nay, là nền tảng cho các cuốn từ
điển trực tuyến đều lạc hậu ít nhất vài chục năm. Sự lạc hậu, đôi lúc dẫn tới
sai sót có thể là nguyên nhân của nhiều trường hợp “thảm họa dịch thuật” vì người
dịch chỉ biết bám vào nghĩa ghi trên từ điển. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Dĩ nhiên các từ mới phổ biến như “<i>meme</i>” làm sao kỳ vọng
các từ điển Anh Việt đưa vào kịp thời nhưng ngay cả các từ đã trở nên quen thuộc
trong hai chục năm qua cũng vắng bóng trong các cuốn từ điển này hoặc chỉ ghi
nhận nghĩa cũ của chúng. Từ “<i>swipe</i>” có thời rất phổ biến với nghĩa quẹt
thẻ, nay “<i>swipe</i>” còn là quét ngón tay qua màn hình điện thoại và giới trẻ
giờ nói “<i>swipe right</i>” là hiểu ngay đang dùng ứng dụng hẹn hò Tinder và
đã “chấm” được một ai đó. </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Các từ điển trực tuyến người viết có điều kiện truy cập
và dùng thử đều không có các nghĩa này (chỉ liệt kê các nghĩa “<i>cú đánh mạnh
và liều</i>”, “<i>vụt, đập</i>” một cách máy móc, sao chép của nhau). Đó là một
ví dụ chọn ngẫu nhiên; hầu như có thể nêu hàng ngàn ví dụ như thế; hỏi sao người
học tiếng Anh không bối rối lúng túng vì câu nào họ dùng từ điển hòng hiểu cho
trọn vẹn đều trở nên mơ hồ hơn. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nguyên nhân là do không ai bỏ công ra ngồi biên soạn từ điển
một cách công phu như ngày xưa nữa. Làm từ điển không phải là chuyện dễ, bộ máy
biên soạn các cuốn từ điển nổi tiếng trên thế giới có cả một bộ máy đồ sộ đứng
đằng sau. Một khi không còn động lực tài chính, rất khó tổ chức được một bộ máy
như thế, bắt đầu bằng nguồn dữ liệu thô, thu gom hết mọi từ có nghĩa mới, cách
chúng xuất hiện trên các văn bản, sàng lọc, tinh chỉnh và chọn những điều lắng
đọng lại để liên tục cập nhật vào một cuốn từ điển ngày càng dày. Công sức một
người không làm nổi chuyện này; còn hợp tác biên soạn từ điển hầu như chưa thấy
tổ chức nào đứng ra làm một cách nghiêm túc.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Cách làm
từ điển “nhân dân”, vừa hay vừa còn sai sót<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
May mắn thay thế giới công nghệ làm nảy một phương cách khác
– tận dụng công nghệ và trí tuệ đám đông để biên soạn từ điển. Đó chính là cách
tiếp cận của dự án từ điển trực tuyến Glosbe (glosbe.com cho mọi ngôn ngữ hay
vào ngay từ điển Anh Việt tại vi.glosbe.com). Có thể xem đây là một dạng từ điển
bách khoa Wikipedia nhưng chuyên về dịch qua lại giữa hàng chục ngôn ngữ, trong
đó có Anh Việt và Việt Anh. Vì được tổ chức theo dạng Wikipedia nên Glosbe có những
điểm mạnh đi kèm với những điểm yếu y như Wiki vậy. </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Điểm mạnh đầu tiên là Glosbe
đã biết tận dụng khái niệm “<i>translation memory</i>” (bộ nhớ dịch) để trình
bày mọi câu ví dụ có từ đang được tra cứu. Họ tải vào bộ nhớ của họ cả triệu
trang dữ liệu đã từng được dịch nên mỗi khi có ai tra vấn nghĩa của một từ, họ
trích từ bộ nhớ này mọi lần từ đó xuất hiện trong ngôn ngữ nguồn, kèm theo là câu
dịch theo ngôn ngữ đích. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Với một người làm nghề biên dịch có gì sướng hơn là đang băn
khoăn cách dịch một từ lại được cung cấp hàng chục ví dụ người ta từng dịch từ
đó như thế nào. Còn gì thích thú hơn khi đi truy tìm nghĩa của một từ mà các từ
điển trên mạng không có lại được bày biện đủ cả nghĩa lẫn cách dùng, lẫn cách dịch.
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Theo giới thiệu của Glosbe, dự án này bắt đầu từ giữa năm
2011, bộ khung và phần mềm chạy ẩn đằng sau là do hai nhà lập trình người Ba
Lan làm ra còn nội dung là do đóng góp của cả một cộng đồng to lớn. Glosbe là từ
điển đa ngôn ngữ (đến nay đã có 7.000 ngôn ngữ được hỗ trợ), dữ liệu thô lấy từ
các nguồn mở, các cơ sở dữ liệu miễn phí và do người dùng đóng góp (hiện đã có
hơn 1 tỷ câu được dịch). Riêng từ điển Anh Việt đã có hơn 100.000 cụm từ và gần
3 triệu câu được dịch. Người dùng có thể đăng ký tài khoản để đóng góp câu dịch
mới hay tải lên cả cuốn sách hay tài liệu mình từng dịch để đưa vào bộ nhớ
chung; họ cũng có thể chỉnh sửa các câu dịch sai. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Glosbe đặc biệt hữu dụng khi chúng ta muốn dịch luôn cả cụm
từ, điều mà các từ điển trực tuyến hiện nay còn rất yếu. Thử lấy hú họa câu
trong một bài báo của Paul Krugman đăng trên <i>New York Times</i>, ví dụ câu:
“<i>What still hangs in the balance is the outcome</i>”. Thử tra các từ điển thông
thường, không thể nào tìm ra nghĩa của cụm từ “<i>hang in the balance</i>” tất
cả đều báo không tìm ra. Glosbe cho ngay hàng chục câu có cụm từ này, với cách
dịch khác nhau; nhờ nghĩa tiếng Anh tương đương “<i>To be in a precarious
situation, unsure of the future</i>”, người dùng sẽ chọn được cách dịch khá tốt
là “<i>treo lơ lửng</i>”, “<i>bất phân định</i>”. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Với văn nói hay các lời thoại trong phim ảnh, từ điển Anh Việt
bình thường hiện nay bó tay trong nhiều trường hợp. “<i>It’s your call</i>” – gõ
nguyên cụm này thì từ điển báo không tìm thấy, gõ từ “<i>call</i>” thì ra hàng
chục nghĩa tìm mãi cũng không biết nên áp nghĩa nào. Với Glosbe, bạn sẽ được
cung cấp ngay cách dịch “<i>Tùy anh thôi</i>”, “<i>Cậu quyết định đi</i>”, “<i>Quyết
định là ở bạn</i>”… tùy bạn muốn chọn câu nào cũng được. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Dĩ nhiên, như đã nói ở trên, thu gom cả thượng vàng hạ cám ắt
sẽ có câu dịch sai xuất hiện. Ví dụ “<i>She’s got a point</i>” bên cạnh câu dịch
đúng là “<i>Bà ấy có lý đấy</i>” vẫn có những câu tào lao nổi lên, kiểu “<i>Cô ấy
có một điểm</i>”! Nói cách khác những thảm họa dịch thuật từng xuất hiện ngoài
đời thì cũng xuất hiện trong bộ nhớ của từ điển Glosbe. Glosbe thu gom rất tốt nhưng
thiếu sàng lọc, tinh chỉnh nên vẫn còn nhiều hạt sạn lớn. Thế mạnh cũng chính
là điểm yếu của cách làm từ điển theo kiểu Globse: đầu vào bị lỗi thì ắt đầu ra
cũng bị lỗi theo. Kho bộ nhớ dịch Anh Việt bên cạnh những câu dịch hoàn chỉnh,
tuyệt vời cũng có những câu dịch cẩu thả, bỏ sót và dịch sai nữa. Điều này phản
ánh khá đúng tình hình dịch thuật của nước nhà. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Vấn đề là
tìm cách sống với nền kinh tế kỹ thuật số<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Kỹ năng của một người sống trong thời đại hiện nay là biết
làm công việc sàng lọc, gạn đục khơi trong cho rất nhiều dịch vụ, sản phẩm chứ
không riêng gì chỉ khi sử dụng từ điển Glosbe. Thuê nhà Airbnb rất thuận tiện,
nhiều nơi có cả căn bếp để người thuê nấu ăn chứ không chỉ là căn phòng lạnh lẽo
như ở khách sạn. Thế nhưng nếu không rà soát cẩn thận, rất dễ rơi vào tình huống
bị lừa vào giờ phút chót. Đi xe Grab còn gì hiện đại hơn khi chỉ cần bấm nút,
xe đến tận nơi nhưng cũng nhiều người gặp phải chuyện bực mình, phiền toái vì tài
xế Grab. Mua hàng qua mạng giúp khỏi chạy ngoài đường phố vừa kẹt xe vừa bụi bặm
nhưng mua qua mạng cũng dễ mua nhằm hàng dỏm, hàng không đúng như quảng cáo. </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Tính
hai mặt của thế giới mạng rất rõ: chẳng hạn mạng xã hội giúp kết nối, giúp biết
được mọi ngóc ngách của cuộc sống nhưng người dùng cũng dễ bị tác động, tin sái
cổ vào tin giả, tin bịa. Không thể tự cô lập, không dùng những sản phẩm của thời
đại công nghệ đem lại nhưng cũng không thể ngây thơ tin hết vào sự hào nhoáng,
hiện đại của công nghệ. Nếu có cách tiếp cận như thế, người dùng sẽ an tâm mở từ
điển Glosbe ra xài, biết cái nào tin được, cái nào cần kiểm chứng, đối chiếu với
nguồn khác. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Từ câu chuyện từ điển lạc hậu và cách tiếp cận hoàn toàn mới
của dự án Glosbe, người viết bỗng nghĩ nếu sau này các kỹ năng hành nghề sẽ biến
đổi; bác sĩ sẽ không còn chẩn bệnh, cho toa điều trị mà chỉ còn đóng vai trò
giao tiếp với bệnh nhân, việc chẩn đoán đã có máy làm; nhân viên ngân hàng không
còn ngồi sau quầy để giải quyết từng khách đến rút tiền, chuyển tiền vì tất cả
giao dịch thực hiện qua ứng dụng… con người của tương lai cần nhất là một tư
duy độc lập, biết nhận định đúng sai, khả năng phản biện hết mọi dữ liệu đầu
vào, khả năng phân tích, tổng hợp và chọn lọc dữ liệu cần cho mình. </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Khi đó môn
toán giúp học sinh học tư duy lô-gich, môn văn giúp các em đọc hiểu giữa hai
hàng chữ, môn đạo đức giúp xây dựng lòng bao dung, sự trung thực… tất cả các
môn nhắm tới đào tạo một con người có óc sáng tạo, trí tưởng tượng và sự miễn
nhiễm trước các cạm bẫy của thế giới công nghệ mà dù muốn dù không các em phải
tiếp xúc.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p><br /></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-44379498423581597422019-02-14T08:31:00.001+07:002019-02-14T08:31:18.331+07:00Bãi giữ xe 4.0<br />
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 20.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Bãi giữ xe
4.0<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trong chuyến đi Đà Nẵng vừa rồi, người viết có ấn tượng mạnh
bởi hai hình ảnh: một là biển cấm màu đỏ chói ở nhiều tuyến đường Đà Nẵng, “cấm
đánh giày, bán hàng rong, bán sách báo dạo…” – hình ảnh kia là một trang quảng
cáo ấn tượng trên tờ báo thời trang của ngành hàng không quảng cáo cho một dự
án địa ốc, có “căn hộ thượng lưu thời đại 4.0”, có cả “bãi giữ xe 4.0”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Không biết do đâu xuất hiện một hiện tượng ngôn ngữ thú vị:
từ “4.0” đang được dùng theo nghĩa khác với cách hiểu chính thống, khác với cách
hiểu của các nước. Nay “4.0” được gán vào bất kỳ thứ gì có chút ứng dụng tân kỳ
của công nghệ thông tin cho nên rất có thể “bãi giữ xe 4.0” chỉ là bãi giữ xe tự
động, dùng thẻ quét để vô ra, khỏi có người coi sóc. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Tương tự, giáo dục 4.0 được dùng để nói đến việc sử dụng
giáo án điện tử, sách điện tử, các phương tiện nghe nhìn, học từ xa qua mạng,
thầy giáo ảo… Nông nghiệp 4.0 là ứng dụng các đột phá trong công nghệ thông tin
vào nông nghiệp như điều khiển tưới nước bằng hệ thống tự động, dùng Internet để
biết tình hình trang trại… Chính quyền 4.0 là ứng dụng công nghệ thông tin vào
quản lý.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Thôi, ngôn ngữ là phải chấp nhận – hiểu vậy cũng không chết
ai, miễn sao cả người nói lẫn người nghe hiểu đúng thông điệp muốn trao đổi. Chỉ
có điều đi kèm với hiện tượng ngôn ngữ này là hàm ý hoàn toàn tích cực cho những
cái được mệnh danh 4.0; tức một khi nói điều gì đó 4.0 tức cả người nói lẫn người
nghe đều có hàm ý đây là điều tốt đẹp cần hướng đến, là mục tiêu cần đạt được.
Và đó là điều cần cảnh báo. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Các ứng dụng mới nhất của công nghệ thông tin, tự động hóa
chưa hẳn đã đem lại toàn điều tốt đẹp cho cuộc sống. Điều này có lẽ ai trong
chúng ta cũng dần nhận ra, như kiểu cùng vào quán café hàn huyên tâm sự nhưng
ít nhất một nửa bàn là đang chúi đầu vào màn hình điện thoại di động, một vài người
chụp hình, hí hoáy viết nhanh rồi đưa lên Facebook. Một số bài báo nhận xét, chỉ
có người giàu mới đủ điều kiện hạn chế con cái nhìn suốt ngày vào màn hình; con
người nghèo bị phó mặc. Có lẽ cũng có người từng dùng YouTube để dỗ con cháu ăn,
đưa điện thoại hay máy tính bảng cho con để khỏi bị quấy rầy… <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Đó chỉ là mặt tiêu cực dễ thấy; các tác động xấu khác lên mọi
mặt của xã hội của xu hướng “số hóa” khó thấy hơn. Chẳng hạn, mấy ai ngờ, “xe tự
lái sẽ thành thiên đường mại dâm” như tít một bài báo viết về một nghiên cứu gần
đây cho thấy. Công nhân trong nền kinh tế chia sẻ không có sếp trực tiếp nhưng
vẫn sẽ phải làm việc quần quật với đồng lương thấp dưới sự điều hành của các
thuật toán vô hồn. Drone (các loại máy bay không người lái) đang ném bom giết
người một cách vô tư. Thử hỏi nếu việc điều khiển chúng, nay vẫn do con người đảm
nhiệm, trong tương lai được giao cho trí tuệ thông minh nhân tạo quyết định giết
ai, truy sát ai thì viễn cảnh đó có đáng sợ không? Chúng ta sẽ nghĩ sao khi đi
tuần tra trên đường phố là các con robot được lập trình sẵn, có thể bắt cướp
nhưng cũng rất có thể nhận dạng nhầm bạn là một tên khủng bố nên cứ bắt giam về
đồn cái đã. Nói đâu xa bãi giữ xe 4.0 sẽ làm mất cơ hội việc làm của vài ba người
bảo vệ. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trở lại cái biển cấm ở Đà Nẵng, vẫn biết thành phố có quyền quy
định đường phố nào cấm bán hàng rong nhưng thử nhìn lệnh cấm này như một điều
kiện kinh doanh thì sao nhỉ? Gán điều kiện kinh doanh cho các ngành nghề lớn
như nhập xe hơi, xuất khẩu gạo, bán rượu bia… thì có thể báo chí, công luận lên
tiếng đòi bỏ. Nhưng người bán hàng rong, kể cả sách báo, bị cấm hành nghề ở một
số tuyến đường – đó cũng là một điều kiện kinh doanh chứ gì nữa, đã có ai đặt
câu hỏi về tính hợp lý, hợp tình của nó chưa? Vì sao cấm? Vì sao không cấm hẳn
hành vi như lôi kéo, quấy rối khách du lịch mà cấm chuyện bán hàng rong, là một
cách mưu sinh chính đáng, được luật pháp bảo vệ?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Sự chia cắt giữa tầng lớp mưu sinh bằng đôi quang gánh với các
cửa hàng bóng loáng sang trọng cũng chẳng khác gì sự chia cắt trong tương lai một
thiểu số được tiếp cận 4.0 tích cực còn đa phần người dân phải chịu hưởng cái
4.0 nhọc nhằn. Trong tâm thế của đa phần chúng ta khi dùng cụm từ “4.0” đều
nghĩ đến cái tiện nghi, cái thoải mái chứ ít ai băn khoăn chuyện “tách biệt kỹ
thuật số”, chuyện sản sinh ra một “giai tầng vô tích sự” không theo kịp các xu
hướng 4.0 đó. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Đến lúc ngỡ ngành tình yêu 4.0 chỉ là các cú trượt màn hình
về trái hay về phải, tìm bạn đồng hành nhưng chỉ qua đêm qua các ứng dụng như
Tinder, có lẽ đã muộn khi muốn quay về đường phố có bóng dáng người quẩy đôi
gánh chè ngồi bán vệ đường, đi bên cạnh là người bạn tri kỷ. Vì lúc đó người
bán chè rong đã biến mất mà những người bạn thật, trong đời thật cũng đã tan biến
vào khoảng không. <o:p></o:p></div>
<br /><br />
<br />NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-3511332435550613555.post-1788278804408004682019-01-13T09:50:00.002+07:002019-01-13T09:50:57.078+07:00Một thế giới đầy nghịch lý<br />
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Một thế giới
đầy nghịch lý<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Các mâu thuẩn nổi lên trong năm tới sẽ định hình cho dòng chảy
thời sự của cả năm. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Toàn cầu
hóa 4.0 cho ai?<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) thường niên tại Davos năm tới
(từ 22-25/1/2019) chọn chủ đề “Toàn cầu hóa 4.0”. Điều này không lạ vì nhà sáng
lập và giám đốc điều hành WEF, ông Klaus Schwab là người thường xuyên nói về cuộc
cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Điều lạ là thay vì ca tụng tiềm năng “đổi đời”
của cuộc cách mạng công nghiệp này, nhiều người gắn khái niệm “Toàn cầu hóa
4.0” với những thử thách to lớn mà nhân loại đang phải đối diện và tìm cách giải
quyết. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Viết trên tờ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Project
Syndicate</i>, bà Winnie Byanyima, giám đốc điều hành Oxfam International hỏi
thẳng: “Toàn cầu hóa 4.0 cho ai?” Một mặt thừa nhận những lợi ích to lớn mà cuộc
cách mạng công nghiệp 4.0 có thể đem lại cho mọi người, mặt khác, bà lo sợ đây
là một cuộc đua xuống đáy mới, làm bùng nổ bất bình đẳng và gieo rắc sự bất mãn
khắp nơi. Đúng là mô hình phát triển kinh tế trong mấy chục năm qua đẩy thế giới
vào một sự chênh lệch giàu nghèo khó tưởng tượng nổi: năm ngoái 1% người giàu
nhất lấy hết 82% thu nhập toàn cầu; gần như một nửa nhân loại chỉ cần đột ngột mắc
bệnh hay mất mùa là sẽ rơi ngay vào cảnh cùng cực. Trong khi đó các vấn đề dai
dẳng như biến đổi khí hậu, phân biệt chủng tộc, phân biệt nam nữ hầu như không
có chút tiến triển nào. Thế nên các đột phá trong công nghệ, kiểu như trí tuệ
thông minh nhân tạo, tự động hóa, vạn vật kết nối… để làm gì, chúng phục vụ cho
ai, ai sở hữu chúng?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nếu dòng tự sự về toàn cầu hóa giai đoạn mới vẫn do các tay
tỷ phú ở Silicon Valley chủ động dẫn dắt nhằm tăng thêm chút giá cổ phiếu, giảm
thêm chút thuế; nếu chính phủ các nước ngồi lại với nhau chỉ để tính chuyện giảm
thuế cho hàng hóa của nhau rồi rót tiền thuế của dân cho các dự án với tham vọng
thống trị thị trường thế giới… thì toàn cầu hóa 4.0 chẳng khác gì toàn cầu hóa của
ba bốn thập niên trước.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Thế nhưng kỳ vọng một diễn đàn kinh tế thế giới tổ chức ở khu
nghỉ dưỡng sang trọng Davos sẽ giải quyết vấn đề bất bình đẳng toàn cầu là một
điều không tưởng. Với Klaus Schwab, “toàn cầu hóa” (globalization) khác với “chủ
nghĩa toàn cầu” (globalism). Theo ông, trong khi toàn cầu hóa là một hiện tượng
thúc đẩy bởi công nghệ và sự dịch chuyển của ý tưởng, con người và hàng hóa thì
chủ nghĩa toàn cầu là hệ tư tưởng ưu tiên một trật tự thế giới tân tự do hơn là
các lợi ích quốc gia. Ý ông muốn nói toàn cầu hóa là không thể tránh được còn chủ
nghĩa toàn cầu lại là một chọn lựa mang tính chính trị. Thế nhưng chính những
người theo chủ nghĩa toàn cầu lại thúc đẩy cho một thế giới toàn cầu hóa thì
tính sao? <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Rõ ràng những người yếu thế trong cuộc cách mạng công nghiệp
hiện nay càng chịu thua thiệt vì mô hình phát triển sắp tới càng dựa vào lợi thế
sở hữu vốn, sở hữu trí tuệ và công nghệ, những tài sản giới công nghệ có sẵn
còn người thường ngày càng đánh mất. Ngay chính dữ liệu của người dân mà cũng bị
đem ra đánh đổi, mua bán nói gì đến thứ khác.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Khó thoát
kiếp gia công làm công xưởng cho thế giới<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ba bốn thập niên vừa qua, Trung Quốc học rất thuộc bài “toàn
cầu hóa” nên đã trở thành cơ sở sản xuất hàng hóa khổng lồ cho cả thế giới: mở
cửa đón làn sóng đầu tư nước ngoài muốn tận dụng lợi thế nhân công giá rẻ, đồng
thời cải cách môi trường kinh doanh, khuyến khích kinh tế tư nhân phát triển để
tiếp nhận kinh nghiệm sản xuất, quản lý từ khu vực đầu tư nước ngoài, dần dần
tiến lên các bực thang cao hơn trong chuỗi sản xuất toàn cầu. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Thế nhưng một khi Trung Quốc muốn thoát khỏi vai trò này, đề
ra chiến lược “Made in China 2025” nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất
Trung Quốc vươn lên dẫn đầu các ngành công nghệ mới, họ đã bị Mỹ tìm mọi cách cản
trở. Tin tức cả năm 2018 xoay quanh những diễn biến được gọi là cuộc chiến
tranh thương mại Mỹ-Trung hết bên này áp thuế lên hàng nhập khẩu của nước kia đến
những cáo buộc thao túng tỷ giá… Tuy nhiên, đằng sau những thông tin này là cả
một chiến lược Mỹ muốn triển khai để trói tay Trung Quốc không cho bước lên các
bậc thang cao hơn. Nói cách khác, Trung Quốc được hoan nghênh tham gia toàn cầu
hóa nhưng muốn có chính sách theo chủ nghĩa toàn cầu lại bị chặn đường.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Đó là bởi Trung Quốc trở thành một chiếc gai nhọn làm Mỹ khó
chịu: thâm hụt thương mại ngày càng lớn trong khi công nhân Mỹ mất việc làm về
tay Trung Quốc; nước này lại tìm mọi cách để thụ đắc bí kíp công nghệ, kể cả buộc
doanh nghiệp Mỹ phải chuyển giao mới được làm ăn ở nước này; nay Trung Quốc lại
có tham vọng vượt lên đứng đầu trong những lãnh vực mũi nhọn như viễn thông, tự
động hóa, trí tuệ nhân tạo… Các doanh nghiệp viễn thông Trung Quốc đang đi đầu
trong công nghệ 5G trong khi doanh nghiệp Mỹ chưa có gì trong tay. Mỹ có gì
Trung Quốc cũng có cái tương đương để cạnh tranh như Baidu, Alibaba và Tencent.
Trung Quốc lại đang phát triển mạnh những công nghệ vẫn còn ở thời kỳ sơ khai tại
Mỹ như xe chạy bằng điện, tự động hóa trong sản xuất, ứng dụng trí tuệ nhân tạo
trong nhiều lãnh vực.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Lý do Mỹ đưa ra là Trung Quốc đã sử dụng các doanh nghiệp
nhà nước, nhận tài trợ từ ngân sách nhà nước để tạo ra đột phá trong kế hoạch
“Made in China” 2025 nên không công bằng với các doanh nghiệp khác. Các dấu hiệu
cho đến nay cho thấy có thể Trung Quốc sẽ phải nhượng bộ Mỹ, giảm bớt tham vọng
“Made in China” 2025 để tránh hậu quả tai hại của cuộc chiến thương mại đang diễn
ra, nhất là trong lĩnh vực bảo vệ sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ bắt
buộc. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Điều hay là Mỹ không “chạy đua vũ trang” bằng cách hậu thuẫn
cho các doanh nghiệp lớn của họ để cạnh tranh trong cuộc cách mạng công nghiệp
4.0; ngược lại, họ đang hành xác các doanh nghiệp này như liên tục bắt CEO của
Google, Facebook ra điều trần. Ngày xưa họ từng ép Microsoft không được dùng thế
độc quyền của Windows để chèn ép các ứng dụng duyệt web khác; ngày nay cũng có
nhiều ý kiến muốn chẻ nhỏ Google ra để tránh độc quyền. Đó là bởi họ hiểu chỉ
có chống độc quyền triệt kể, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh mới làm doanh nghiệp
của họ lớn lên thật sự. Và cũng nhờ vậy, ngày trước Google mới thoát khỏi cái
bóng của Microsoft để lớn mạnh. Trung Quốc e còn lâu mới học được bài học này. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p><br /></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />NVPhttp://www.blogger.com/profile/10166141371599425570noreply@blogger.com